Sáng kiến kinh nghiệm Vận dụng kiến thức liên môn và phương pháp tích hợp để dạy văn bản nghị luận trung đại Việt Nam

 lòng trung quân lại rất giỏi binh thư nên đã nhường ngôi cho vua Trần rôi tự cầm quân đi đánh giặc. ( Khi viết về “Hịch tướng sĩ”)
+ Vì giận quân thù nên Trần Quốc Tuấn đêm nào cũng nằm trên đống củi gai và nhấm nháp một miếng mật gấu. (Khi viết về “Hịch tướng sĩ”)
+ Vì thấy nhà Đinh và nhà Lê quá bảo thủ nên Lý Thường Kiệt đã hạ lệnh dời đô từ Hoa Lư về Đại La. (Khi viết về “Chiếu dời đô”)
+ La Sơn Phu Tử là người Trung Quốc sang Việt Nam dâng sớ bàn về việc học của sĩ tử thời vua Nguyễn Huệ. (Khi viết về “Luận học pháp”)
- Tiếp theo, chúng tôi khảo sát học sinh của trường (vào năm học 2010 – 2011) với Đề bài:
1) Phân biệt các thể loại: hịch, chiếu, cáo, tấu đã được học?
2) Giới thiệu tác giả và hoàn cảnh ra đời của một văn bản thuộc các thể loại trên?
3) Việc nhà Lý dời đô từ Hoa Lư về thành Đại La có ý nghĩa như thế nào?
4) Em hiểu thế nào về quan điểm “độc lập và chủ quyền” trong văn bản “Nước Đại Việt ta” trong hoàn cảnh hiện nay của đất nước ta?
- Mục đích của việc khảo sát: 
 + Phân biệt được đặc điểm cơ bản của các thể loại nghị luận trung đại Việt Nam .
 + Nắm được và trình bày ngắn gọn về tác giả và hoàn cảnh ra đời của một văn bản nghị luận được học.
+ Nói được ý nghĩa to lớn và lâu dài của việc dời đô từ Hoa Lư về Đại La,có đối chiếu với lịch sử của đất nước từ thế kỷ X đến nay để thấy được sự sáng suốt đúng đắn của Lý Thái Tổ từ thế kỷ X.
+ Hiểu được quan điểm độc lập và chủ quyền của dân tộc là không kẻ thù nào được phép xâm phạm. Liên hệ với thực tế đất nước để thấy được sự hi sinh to lớn cho toàn vẹn lãnh thổ Việt Nam hôm nay....
- Kết quả chung: 
+ Học sinh nắm được những thông tin cơ bản về tác giả nhưng hoàn cảnh ra đời và mục đích chính của văn bản thì trình bày còn rất lộn xộn. Nhiều em còn nhầm lẫn thể loại của văn bản. 
+ Phần hiểu ý nghĩa văn bản của học sinh còn rất hạn chế. Ở câu 3 và 4 nhiều em không liên hệ được với hiện tại.
Kết quả qua thống kê số liệu:
Lớp
Số HS
Đạt yêu cầu
Không đạt yêu cầu
SL
%
SL
%
8A
45
25
55,5
20
44,5
8B
44
28
63,6
16
30,4
8C
45
27
60
18
40
Nhìn vào bảng thống kê ta nhận thấy số học sinh chưa am hiểu nội dung bài học,ít hiểu biết về tác giả cũng như kiến thức mở rộng hoặc liên hệ thực tế. . Học sinh còn nhầm lẫn kiến thức của các thể loại nghị luận cổ bởi đặc điểm câu văn biền ngẫu với nhiều vế câu đăng đối nhịp nhàng. Điều này có thể lí giải vì sao có học sinh đi thi đại học lại viết Bình Ngô đại cáo là một bài thơ trữ tình bất hủ của Nguyễn Trãi.
2.2. Phân tích nguyên nhân dẫn đến thực trạng 
Vì sao lại có những sự nhầm lẫn tệ hại như vậy? Chúng tôi đã tìm hiểu và đi đến kết luận về những nguyên nhân sau:
- Thứ nhất, đây là thể loại mới rất lạ với học sinh lớp 8 và trong chương trình không có kiểu bài giới thiệu tiến trình văn học ( văn học sử) nên các em khó hình dung được không khí lịch sử của thời đại. Mặt khác, việc giảng dạy các văn bản này đều qua bản dịch. Đây là một khó khăn không nhỏ khi tích hợp với Tiếng Việt trong việc hiểu và giải nghĩa các từ Hán Việt, các điển tích, điển cố. Điểm nổi bật trong tác phẩm này là sự thuyết phục người đọc bằng lí trí và tình cảm. Tuy là một văn bản nghị luận chính trị song lại có nhiều hình ảnh rất gợi cảm với thể văn biền ngẫu , uyển chuyển mạnh mẽ , giàu nhạc điệu nên phong cách dạy cũng khác với thể loại thơ trữ tình hoặc tự sự .
- Thứ hai, tác giả của các tác phẩm được học đều là những nhân vật lịch sử nổi tiếng trong quá khứ. Nhưng học sinh thiếu sự am hiểu về các nhân vật lịch sử. Cho nên kiến thức lịch sử dù đã được học ở bộ môn Lịch sử nhưng đều rơi rụng nhiều khi học Văn.
- Thứ ba, học sinh chưa xây dựng được hoặc chưa thực hiện nghiêm túc việc học ở nhà, khâu soạn bài thường làm chiếu lệ để đối phó là chính. Áp lực của các môn học khác khiến cho các em có ít cơ hội để mở rộng việc tìm hiểu bài học thông qua các kênh thông tin khác.
- Thứ tư, việc dạy văn bản trong chương trình đổi mới luôn lấy tiêu chí bám sát thể loại và kiểu bài Tập làm văn. Đây cũng là một hạn chế trong việc học văn bản Văn học. Sự gò ép buộc các em phải nắm được nghệ thuật nghị luận của văn bản khiến cho giờ học mất đi chất văn chương, không có sự gần gũi thực tế vì thời gian không cho phép giáo viên đi sâu hoặc mở rộng vấn đề trong bài dạy của mình.
- Thứ năm, đồ dùng để sử dụng trong dạy - học Ngữ văn còn rất hạn chế, do vậy giáo viên gặp nhiều khó khăn trong giảng dạy, học sinh chưa phát huy được tính tích cực, sự hứng thú và chủ động trong học tập
Từ những lí do trên đây, chúng tôi mạnh dạn nghiên cứu để tìm ra cách hướng dẫn học sinh tiếp nhận tác phẩm văn học trung đại qua đề tài khoa học: “Vận dụng kiến thức liên môn để dạy các văn bản nghị luận trung đại Việt nam”.
3. Các giải pháp, biện pháp thực hiện.
3.1. Phương pháp cũ đã thực hiện ở các năm học trước.
Trên thực tế giảng dạy, chúng tôi đã nhiều lần tìm tòi để đổi mới phương pháp. Có thể đúc kết lại những thao tác cụ thể đã từng làm sau đây.
3.1.1. Chuẩn bị về kiến thức: 
3.1.1.1 Nắm vững thể loại và các đặc trưng của thể loại: 
	* Về thể loại
- Chiếu: Là thể loại văn cổ, do vua ( chúa hay thủ lĩnh) dùng để ban bố mệnh lệnh
- Hịch: Là thể văn nghị luận thời xưa, thường được vua chúa, tướng lĩnh hay thủ lĩnh một phong trào dùng để cổ vũ động viên, thuyết phục hoặc kêu gọi đấu tranh chống thù trong giặc ngoài.
- Cáo: Là một thể văn nghị luận cổ, thường được vua chúa, hoặc thủ lĩnh dùng để trình bày một chủ trương hay công bố kết quả của một sự nghiệp để mọi người cùng biết.
- Tấu: là một loại văn thư của bề tôi, thần dân gửi lên vua chúa để trình bày sự việc, ý kiến, đề nghị.
* Về đặc trưng
- Thuyết phục bằng lí trí và tình cảm: nghệ thuật nghị luận chặt chẽ, sắc bén, từ ngữ và hình ảnh cô đọng, gợi ấn tượng sâu sắc.
Ví dụ: Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa( Hịch tướng sĩ - Trần Quốc Tuấn)
- Dùng lối văn biền ngẫu biến hoá linh hoạt, nhịp nhàng. Khi thì là văn xuôi, khi là văn vần.
- Văn - sử - triết bất phân
- In đậm thế giới quan con người trung đại : Tư tưởng mệnh trời , thần, chủ tâm lí sùng cổ, sùng bái tổ tiên
3.1.1.2 Phân biệt sự khác nhau của 4 thể loại nghị luận:
- Khác nhau về mục đích: 
+ Chiếu: Trình bày một chủ trương, đường lối để mọi người chấp thuận bằng cách dùng lí lẽ để lập luận hướng tới mục đích.
+ Hịch: Kêu gọi, cổ vũ động viên bằng cách dùng tình cảm và lập luận để tác động vào tinh thần.
+ Cáo: Công bố kết quả của một sự nghiệp bằng cách nêu quan điểm lập trường của sự nghiệp đó.
+ Tấu: Nêu ý kiến, đưa ra đề nghị, yêu cầu bằng cách lập luận xác đáng và thuyết phục.
- Khác nhau về đối tượng viết và nhận:
+ Chiếu, hịch, cáo: do vua, chúa hoặc thủ lĩnh viết và thần dân, binh línhtiếp nhận.
+ Tấu ( biểu, sớ): do thần tử, bề tôi, quan tướng viết dâng lên vua chúa.
3.1.1.3 Nắm vững kiến thức về văn học sử: 
Một trong những hạn chế của chương trình sgk mới là phá vỡ tính hệ thống của văn học sử, do việc chọn Tập làm văn làm tiêu chí lựa chọn văn bản giảng dạy. Do hạn chế này nên học sinh không được tiếp xúc với những bài dạy về văn học sử. Mà cả 4 văn bản trung đại được học đều có mối liên quan mật thiết đến lịch sử. Giáo viên cần nắm chắc kiến thức lịch sử để có cái nhìn bao quát, từ đó có thể lựa chọn phương pháp phù hợp khi hướng dẫn các em hiểu văn bản từ góc độ lịch sử. Có như vậy thì giá trị của tác phẩm văn học mới được hiểu một cách cặn kẽ .
3.1.1.4 Chuẩn bị vốn từ Hán Việt,nắm chắc các điển tích, điển cố văn học.
- Do đặc điểm viết bằng chữ Hán nên khi dịch sang tiếng Việt, các văn bản không tránh khỏi việc phải sử dụng nguyên vẹn các từ Hán. Bên cạnh đó, còn có một khối lượng điển tích, điển cố rất hay. Việc dùng các điển tích điển cố có tác dụng giúp cho sự diễn đạt trở nên ngắn gọn mà vẫn giàu ý nghĩa và thuyết phục người đọc, người nghe một cách ấn tượng. Ngoài những chú thích được giải nghĩa trong sgk, giáo viên cần tìm hiểu để nắm kĩ hơn nội dung của chúng. Khi cần thiết, để tăng sự hứng thú cho các em dễ hình dung và nắm bắt kiến thức, giáo viên có thể kể ngắn gọn. 
3.1.2. Chuẩn bị về phương pháp:
Trong mỗi bài dạy giáo viên cần chuẩn bị tốt về việc lựa chọn phương pháp thích hợp. Nguyên tắc dạy học theo hướng tích hợp cần được tận dụng triệt để. Những hướng tích hợp nên tận dụng thuộc một số lĩnh vực sau đây:
3.1.2.1 Tích hợp ngang: Là tích hợp với các đơn vị kiến thức cùng môn học như Tiếng Việt và Tập làm văn. 
- Tích hợp với Tiếng Việt: Giáo viên luôn xác định dùng kiến thức của Tiếng Việt là để giúp học sinh cảm nhận nội dung văn bản một cách sâu sắc .Nhất thiết không được biến một phần bài học thành giờ học tiếng Việt. Cũng không nên quá cứng nhắc trong tích hợp với tiếng Việt, khi những đơn vị kiến thức tích hợp không mấy liên quan đến bài học. Giáo viên chỉ nên tập trung vào những đơn vị kiến thức Tiếng Việt có tác dụng trực tiếp đến sự cảm thụ của học sinh.
3.1.2.2. Tích hợp dọc: Là tích hợp với các kiến thức thuộc các môn học khác hoặc kiến thức đời sống xã hội
Như trên đã trình bày, các văn bản nghị luận này đều có chung đặc trưng là tính văn học sử rất rõ ràng. Vì thế, cần sử dụng kiến thức lịch sử để tích hợp. Tất cả các bài dạy đều liên quan đến những sự kiện lịch sử nổi tiếng của đất nước. Giáo viên cần tìm hiểu, lựa chọn kiến thức sẽ đưa vào tích hợp để tránh được việc giờ học Ngữ văn biến thành một bài giảng lịch sử thuần tuý.
3.1.3.3. Sử dụng hệ thống câu hỏi
3.1.3.1 Loại câu hỏi tái hiện: 
Với loại câu hỏi này, học sinh sẽ được yêu cầu phát biểu, trình bày lại vấn đề. Câu hỏi này chỉ là để chuyển tiếp tới nội dung phức tạp hơn. Các câu hỏi này không cần thời gian suy nghĩ mà chỉ cần sự phát hiện của học sinh.
Ví dụ 1: Bài Nước Đại Việt ta ( Trích Bình Ngô đại cáo - Nguyễn Trãi)
? Em hiểu nội dung của hai câu văn: Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân; Quân điếu phạt trước lo trừ bạo như thế nào?
3.1.3.2 Loại câu hỏi rèn năng lực tư duy và sử dụng ngôn ngữ:
Trên cơ ở học sinh đã hiểu nội dung, giáo viên sử dụng loại câu hỏi này để yêu cầu học sinh phát hiện và trình bày lại về nội dung tư tưởng, quan điểm nghệ thuật của tác phẩm. Loại câu hỏi này không thể dựa vào kết quả có sẵn đã biết. Học sinh cần vận dụng năng lực tư duy của mình để sắp xếp lại các sự kiện, chi tiết, lựa chọn ngôn từ, cách lập luận.để diễn đạt một cách chính xác, rõ ràng vấn đề. Dạng câu hỏi này dùng để kiêm tra kiến thức, ôn tập, củng cố 
Ví dụ: Bài Nước Đại Việt ta 
? Ý thức về độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước được Nguyễn Trãi khẳng định rất rõ trong văn bản. Em hãy chứng minh điều đó?
Với câu hỏi này, học sinh phải biết sắp xếp các dữ liệu để làm dẫn chứng khi chứng minh ( nền văn hiến, núi sông, phong tục, các triều đại, biên giới phân chia.). Đồng thời học sinh phải biết dùng lí lẽ khi lập luận: Đại Việt có đủ căn cứ để khẳng định chân lý về sự tồn tại độc lập và có chủ quyền)
3.2. Tính mới, tính sáng tạo của sáng kiến.
3.2.1. Xác định mục tiêu chính của bài dạy.
3.2.1.1. Đảm bảo những mục tiêu cơ bản trong sách giáo khoa và sách giáo viên. Việc này giúp học sinh phát huy khả năng cảm thụ được tinh thần chung của mỗi tác phẩm trung đại.
3.2.1.2. Chọn đưa thêm một vài nội dung cần hướng học sinh tìm hiểu và tiếp nhận để các em phát huy được khả năng liên hệ thực tế, gắn tác phẩm với đời sống hiện đại,từ đó các em sẽ có cơ hội hiểu sâu sắc hơn về giá trị của mỗi tác phẩm.
* Bài Chiếu dời đô (Lí Công Uẩn) 
- Tìm hiểu về vị trí địa lý cũng như những điểm thuận lợi của thành Đại La và cố đô Hoa Lư. (kiến thức môn Địa lý)
- Tìm hiểu lý do vì sao nhà Đinh và Tiền Lê lại chọn đóng đô ở Hoa Lư. Tại sao đến thời Lý thì Lý Công Uẩn lại muốn di chuyển. (Kiến thức môn Lịch Sử)
- Giá trị lịch sử, kinh tế và văn hóa ngày nay của quần thể di tích Tràng An (Hoa Lư) và Hà Nội (thành Đại La xưa).
- Ý nghĩa giáo dục về việc bảo tồn và phát triển các di tích lịch sử, văn hóa... 
* Bài Hịch tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn)
- Hoàn cảnh lịch sử của ba lần kháng chiến chống quân Nguyên Mông, trong đó chú trọng đến hoàn cảnh trước cuộc kháng chiến lần thứ 2 (1285) và đức độ cao cả của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn. (Kiến thức môn Lịch Sử)
- Những di tích lịch sử của tỉnh Hải Dương và các lễ hội tưởng nhớ công lao của Trần Quốc Tuấn. (Kiến thức môn Lịch Sử)
- Vị trí địa lý của Huyện Chí Linh (đất phong vương của Trần Quốc Tuấn năm xưa).
- Một vài sự kiện lịch sử hiện đại thể hiện hào khí Đông A (Kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ....)
- Tình yêu Tổ quốc khi đất nước bị đe dọa về chủ quyền ( sự kiện giàn khoan HD 981...)
* Bài Nước Đại Việt ta (Trích Bình Ngô đại cáo – Nguyễn Trãi)
- Hoàn cảnh lịch sử và sự thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
- So sánh, đối chiếu với các văn bản cùng mục đích: Bài thơ Sông núi nước Nam (Lí Thường Kiệt (1028); Tuyên ngôn độc lập của Bác (1945))
* Bàn luận về phép học (Nguyễn Thiếp)
- So sánh đạo học xưa và nay.
- Liên hệ việc học tập của bản thân em và bè bạn (mục đích, tiêu chí, khả năng phấn đấu....) để nhận biết đúng sai trong việc học.
- Liên hệ quan điểm học tập của nhiều người trong xã hội....
3.2.2 Điều chỉnh phương pháp tích hợp đã thực hiện theo hướng sử dụng kiến thức liên môn.
Trong mỗi bài dạy giáo viên cần chuẩn bị tốt về việc lựa chọn phương pháp thích hợp. Nguyên tắc dạy học theo hướng tích hợp cần được tận dụng triệt để. Những hướng tích hợp nên tận dụng thuộc một số lĩnh vực sau đây:
* Tích hợp ngang: Là tích hợp với các đơn vị kiến thức cùng môn học như Tiếng Việt và Tập làm văn. Trong tích hợp dọc cũng vẫn có những kiến thức liên môn như Lịch sử, Địa Lý, GDCD
- Tích hợp với Tiếng Việt: Giáo viên luôn xác định dùng kiến thức của Tiếng Việt là để giúp học sinh cảm nhận nội dung văn bản một cách sâu sắc .Nhất thiết không được biến một phần bài học thành giờ học tiếng Việt. Cũng không nên quá cứng nhắc trong tích hợp với tiếng Việt, khi những đơn vị kiến thức tích hợp không mấy liên quan đến bài học. Giáo viên chỉ nên tập trung vào những đơn vị kiến thức Tiếng Việt có tác dụng trực tiếp đến sự cảm thụ của học sinh.
Ví dụ:
 + Trong bài Hịch tướng sĩ cần chú trọng trong việc làm sáng tỏ giá trị của các câu hỏi tu từ: đây là những câu hỏi tu từ có khả năng khơi gợi suy nghĩ, tình cảm của người nghe và thấy được thái độ nghiêm khắc trong phê phán, bao dung trong động viên, khích lệ tướng sĩ của người chủ tướng giàu ân tình.
+ Trong Bµn luËn vÒ phÐp häc cÇn chó ý khai th¸c c¸c chó thÝch ®Ó hiÓu râ t­ t­ëng cña t¸c gi¶ trong viÖc häc, ®¹o häc .( tam c­¬ng, ngò th­êng, ®¹o)
- TÝch hîp víi TËp lµm v¨n: ViÖc «n tËp l¹i luËn ®iÓm vµ luËn cø trong v¨n nghÞ luËn chÝnh lµ môc tiªu c¬ b¶n trong tÝch hîp cña c¸c v¨n b¶n nµy. Bëi lÏ, c¶ 4 v¨n b¶n ®Òu sö dông nghÖ thuËt nghÞ luËn rÊt s¾c s¶o. Ngay tõ phÇn t×m hiÓu cÊu tróc cña v¨n b¶n, gi¸o viªn ®· h­íng dÉn häc sinh b¸m s¸t bè côc vµ hÖ thèng luËn ®iÓm trong v¨n nghÞ luËn. Bµi d¹y cÇn ®­îc triÓn khai trªn c¬ së cña mét v¨n b¶n nghÞ luËn: tõ luËn ®iÓm ®Õn t×m c¸c luËn cø vµ x¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p lËp luËn.
VÝ dô: Bè côc vµ hÖ thèng luËn ®iÓm trong ChiÕu dêi ®«
VÊn ®Ò chÝnh: ý t­ëng dêi ®« ( võa lµ mÖnh lÖnh thÓ hiÖn ý chÝ cña nhµ vua, võa nªu ý kiÕn ®Ó th¶o luËn)
- LuËn ®iÓm 1: CÇn dêi ®« khái Hoa L­ v× kh«ng cßn phï hîp ( ph©n tÝch nh÷ng lÝ do dÉn ®Õn viÖc dêi ®«)
+ LÝ lÏ 1: Nh×n vµo g­¬ng s¸ng ®êi x­a ( ®· nhiÒu lÇn diÔn ra viÖc dêi ®«)
DÉn chøng: Nhµ Th­¬ng vµ nhµ Chu ë Trung Quèc dêi ®« lµ ®óng nªn ®Êt n­íc ph¸t triÓn l©u bÒn)
+ LÜ lÏ 2: Thùc tÕ hai triÒu §inh vµ Lª ( ®Þnh ®« m·i ë mét n¬i)
DÉn chøng: §Êt n­íc khã ph¸t triÓn, c¸c triÒu ®¹i ®Òu ng¾n ngñi)
- LuËn ®iÓm 2: §¹i la lµ m¶nh ®Êt lÝ t­ëng trong viÖc chän lµm kinh ®« ( tr×nh bµy ý chÝ ®Þnh ®« ë mét vïng ®Êt míi)
+	 LÝ lÏ 1: §¹i la cã nhiÒu lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc ( chÝnh trÞ, kinh tÕ, vÞ trÝ ®Þa lý)
DÉn chøng: ( vÒ vÞ trÝ thuËn lîi, vÒ kinh tÕ ph¸t triÓn, vÒ chÝnh trÞ æn ®Þnh)
+ LÝ lÏ 2: Nhµ vua chän §¹i La lµm kinh ®« ( bµy tá ý chÝ ®ång thêi kh«ng ¸p ®Æt mµ nªu ý kiÕn ®Ó hái thÇn d©n)
 ( Ta muèn.c¸c khanh nghÜ thÕ nµo?)
* Tích hợp dọc: Là tích hợp với các kiến thức liên môn thuộc các môn học khác hoặc kiến thức đời sống xã hội
- Như trên đã trình bày, các văn bản nghị luận này đều có chung đặc trưng là tính văn học sử rất rõ ràng. Vì thế, cần sử dụng kiến thức lịch sử để tích hợp. Tất cả các bài dạy đều liên quan đến những sự kiện lịch sử nổi tiếng của đất nước. Giáo viên cần tìm hiểu, lựa chọn kiến thức sẽ đưa vào tích hợp để tránh được việc giờ học Ngữ văn biến thành một bài giảng lịch sử thuần tuý.
Ví dụ: Việc nêu hoàn cảnh ra đời của bài Hịch tướng sĩ chỉ cần nhấn mạnh vào thời điểm xuất hiện của nó ( năm 1284) và lí do tại sao Trần Quốc Tuấn lại viết bài hịch này. ( Sau gần 30 năm kể từ khi quân Nguyên thất bại lần thứ nhất, vì một thời gian dài được sống trong hoà bình, an nhàn nên một bộ phận tướng sĩ có tư tưởng tư lợi cá nhân. Thực tế, đất nước đang đứng trước nguy cơ kẻ thù tìm cớ xâm lược lần nữa. Để giúp tướng sĩ nhận rõ nguy cơ này, Trần Quốc Tuấn đã viết bài hịch động viên tướng sĩ luyện tập theo bình thư để chống lại kẻ thù)
- Mặt khác, để giúp học sinh cảm và hiểu các tác phẩm có từ thời trung đại mà vẫn mới mẻ trong thời hiện đại, cần sử dụng các kiến thức về địa lý, GDCD, Âm nhạc, Mĩ thuật.phù hợp với mục tiêu bài dạy đề ra.
Ví dụ: 
- Dạy bài Chiếu dời đô thì liên hệ với việc bảo tồn di tích lịch sử, văn hóa ngày nay. Tìm thông tin về việc di tích Tràng An được công nhận là Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới. Từ đó khơi dậy niềm kiêu hãnh và lòng tự hào dân tộc. Mặt khác, tìm thông tin hoặc ra đề bài cho học sinh về nhà tìm hiểu về quá trình phát triển cũng như những thành tựu của nền văn hóa Thăng Long để thấy được cái tâm và cái tầm của vua Lí Thái Tổ.
- Dạy bài Hịch tướng sĩ thì liên hệ với tín ngưỡng thờ cúng Trần Hưng Đạo ở khắp nơi trên đất nước ta để học sinh thấy được đức độ cao cả của ngài. Từ đó học sinh có ý thức quan sát,tìm hiểu và làm theo..
- Ở mỗi bài dạy giáo viên cho học sinh liên hệ về mặt thể loại để thấy rằng 4 thể văn này ngay nay chúng ta vẫn sử dụng, nhưng dưới những hình thức khác nhau.
+ Chiếu: ngày nay dùng hình thức Phát ngôn, hoặc đưa ra thảo luận góp ý rộng rãi trong cả nước (ví dụ như thảo luận về Hiến pháp, các dự luật.)
+ Hịch: ngày nay tồn tại dưới hình thức Lời kêu gọi, Lễ phát động, các phong trào hưởng ứng
+ Cáo: ngày nay là các văn bản Thông cáo của nhà nước, các Tuyên bố chung.
+Tấu: Những đề án, những dự án đề xuất lên cấp trên để cùng thảo luận, bàn bạc và quyết sách.
3.2.3. Sử dụng thêm các kiểu câu hỏi 
3.2.3.1. Câu hỏi giải thích: 
Loại câu hỏi này đòi hỏi học sinh sau khi đã hiểu thấu đáo nội dung thì cần phải biết chọn lọc chi tiết để giải quyết vấn đề được giáo viên đưa ra. Học sinh phải có những hoạt động tư duy sau để giải quyết như: định hướng sự việc, lựa chọn chi tiết, nắm được bản chất của vấn đề trong sự so sánh đối chiếu với toàn bộ nội dung đã học.
Ví dụ: Bài Nước Đại Việt ta ( Nguyễn Trãi - Trích Bình Ngô đại cáo)
Khi tìm hiểu tư tưởng khẳng định nền văn hiến Đại Việt đã được phát biểu một cách hoàn chỉnh so với Nam Quốc sơn hà ( Lý Thường Kiệt), giáo viên có thể đặt câu hỏi: Tại sao có thể nói tác phẩm của Nguyễn Trãi là bản tuyên ngôn độc lập lần thứ hai của dân tộc Việt Nam? Hãy so sánh với Nam Quốc sơn hà ( Lý Thường Kiệt)?
(Với những câu hỏi như thế này, học sinh có thể thảo luận nhóm để khái quát hoá sự việc: Nguyễn Trãi đưa ra những yếu tố căn bản để xác định độc lập, chủ quyền của dân tộc: nền văn hiến lâu đời; cương vực lãnh thổ; phong tục tập quán; lịch sử riêng; chế độ riêng. Với những yếu tố căn bản này, Nguyễn Trãi đã phát biểu một cách hoàn chỉnh quan niệm về quốc gia dân tộc. Người đời sau vẫn xem quan niệm của Nguyễn Trãi là sự kết tinh học thuyết về quốc gia, dân tộc. So với thời Lý, học thuyết đó phát triển cao hơn bởi tính toàn diện và sâu sắc của nó. Toàn diện vì ý thức về dân tộc trong Nam Quốc sơn hà được xác định chủ yếu trên hai yếu tố: lãnh thổ và chủ quyền, còn đến Bình Ngô đại cáo, ba yếu tố nữa được bổ sung: văn hiến, phong tục tập quán, lịch sử. Sâu sắc vì trong quan niệm về dân tộc, Nguyễn Trãi đã ý thức được văn hi