Hướng dẫn tự ôn Ngữ văn Lớp 9

iết xem 
đã hoàn chỉnh chưa, đã đáp ứng những yêu cầu đề ra chưa. 
 Ví dụ1: 
- Bài tập: Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của tác giả Phạm 
Tiến Duật bằng một đoạn văn ngắn (khoảng 5 câu), có sử dụng câu ghép và phép thế. 
- Đoạn văn minh hoạ: “ Bài thơ về tiểu đội xe không kính” (1969) là tác phẩm thuộc chùm thơ của 
Phạm Tiến Duật được tặng giải nhất cuộc thi thơ của báo Văn nghệ năm 1969 – 1970, sau in trong 
tập “
Vầng trăng
- Quầng lửa”
(1). Năm1964, rời mái trường Đại học Sư phạm Hà Nội với tuổi 23,
chàng sinh viên quê Phú Thọ Phạm Tiến Duật bước vào đời lính chiến đấu và hoạt động (công tác 
tuyên huấn) trên con đường chiến lược Trường Sơn những năm tháng đánh Mĩ ác liệt nhất (2). Thơ 
ca của Phạm Tiến Duật không phải là sự chắt ra từ đời sống mà là toàn vẹn đời sống thường nhật ở 
chiến trường ( 3). Khói lửa chiến trường , chủ nghĩa anh hùng Việt Nam, những cô gái thanh niên 
xung phong, những chiến sĩ lái xe dũng cảm,in dấu chói lọi, kì vĩ như những tượng đài trong thơ 
ông (4).
Ông đã góp vào vườn thơ đất nước một hình tượng người lính khá độc đáo với “ Bài thơ về 
tiểu đội xe không kính” - người chiến sĩ lái xe dũng cảm, lạc quan và có chút bốc tếu ngang tàng trên 
tuyến đường huyết mạch Trường Sơn thời đánh Mĩ (5). 
( Câu 3 là câu ghép; dùng phép thế đại từ: Phạm Tiến Duật – ông). 
Ví dụ 2: 
- Bài tập: Viết đoạn văn ngắn trình bày hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “ Đoàn thuyền đánh cá
” của Huy Cận, trong đó có sử dụng câu hỏi tu từ ( gạch chân câu văn đó). 
- Đoạn văn minh hoạ: 
 Huy Cận là nhà thơ nổi tiếng trong phong trào “ Thơ mới” giai đoạn 1932 – 1959 (1). Sau Cách 
mạng, thơ Huy Cận có phần chững lại(2). Năm 1958 các văn nghệ sĩ đi thực tế tìm hiểu cuộc sống 
mới để lấy đề tài, cảm hứng sáng tác, nhà thơ Huy Cận đã đi thực tế dài ngày ở Quảng Ninh(3). Vẻ 
đẹp của vùng biển Hòn Gai cùng với không khí làm ăn sôi nổi, hào hùng tràn đầy niềm tin trong 
những năm đầu xây dựng XHCN ở
miền Bắc làm cho hồn thơ của Huy Cận “nảy nở” trở lại(4). Ông
đã
sáng tác bài thơ “ Đoàn thuyền đánh cá” trong thời gian ấy, bài thơ được in trong tập thơ “ Trời 
mỗi ngày lại sáng”(5).
Phải chăng bài thơ là “ món quà vô giá” mà nhà thơ tặng lại vùng biển Hòn 
Gai yêu dấu?(6) Bài thơ làm bằng cảm hứng lãng mạn kết hợp với cảm hứng về thiên nhiên vũ trụ 
tạo ra những hình ảnh thơ rực rỡ, huy hoàng, tráng lệ(7). Nó không chỉ ca ngợi vẻ đẹp lung linh, kì 
ảo của biển Hòn Gai mà còn ca ngợi không khí là ăn tập thể của HTX ngư dân trong những năm đầu 
xây dựng CNXH(8). 
( Câu 6 là câu hỏi tu từ
)
Ví dụ 3: 
- Bài tập: Viết đoạn văn trình bày hoàn cảnh ra đời của bài thơ “ Mùa xuân nho nhỏ” của nhà 
thơ Thanh Hải, trong đó có câu mở rộng thành phần ( gạch chân câu đó). 
- Đoạn văn minh hoạ: 
 Thanh Hải là một nhà thơ cách mạng, tham gia hai cuộc kháng chiến, bám trụ ở quê hương Thừa – 
Thiên - Huế(1). Ông có công trong việc xây dựng nền văn học cách mạng miền Nam từ những ngày 
đầu kháng chiến (2). Bài thơ “ Mùa xuân nho nhỏ” được sáng tác tháng 11 năm 1980, chỉ ít lâu sau 
thì nhà thơ qua đời(3).
Mặc dù bị bệnh trọng, đang nằm trên giường bệnh nhưng với tình yêu đời, 
yêu cuộc sống, Thanh Hải mở rộng hồn mình để cảm nhận mùa xuân thiên nhiên của đất nước, mùa 
xuân của Cách mạng(4). Bài thơ như một lời tâm niệm chân thành, gửi gắm thiết tha của nhà thơ để 
lại cho đời trước lúc ông đi xa (5). 
( Câu 4 là câu mở rộng thành phần
)
Ví dụ 4: 
- Bài tập: Nêu hoàn cảnh ra đời cảu tác phẩm “ Sang thu” của nhà thơ Hữu Thỉnh bằng một 
đoạn văn có sử dụng phép thế. 
- Đoạn văn minh hoạ: 
Nhà thơ Hữu Thỉnh quê ở Tam Dương, Vĩnh Phúc. Ông trưởng thành trong kháng chiến chống Mĩ. 
Từ một người lính tăng - thiết giáp, ông trở thành cán bộ văn hoá, tuyên huấn trong quân đội và sang 
tác thơ. Hữu Thỉnh là nhà thơ đi nhiều, viết nhiều và có một số bài thơ đặc sắc về con người cùng 
cuộc sống ở nông thôn. Bài thơ “ Sang thu” được sáng tác vào cuối năm 1977, in lần đầu tiên trên 
báo Văn Nghệ . Nội dung thể hiện tâm trạng bâng khuâng , xao xuyến của nhà thơ trước những 
chuyển biến tinh tế của đất trời và là bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp của nông thôn đồng bằng Bắc 
bộ lúc giao mùa từ hạ sang thu. 
Luyện tập: 
- Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “ Vũ trung tuỳ bút” của tác giả Phạm Đình Hổ, bằng một đoạn 
văn ngắn có sử dụng câu ghép. 
- Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “ Hoàng Lê nhất thống chí” của Ngô gia văn phái, bằng một 
đoạn văn ngắn, có sử dụng phép nối. 
- Viết một đoạn văn ngắn ( khoảng 5 câu), trong đó có sử dụng phép thế: Nêu hoàn cảnh ra đời của 
tác phẩm “ Đồng chí” của nhà thơ Chính Hữu. 
- Viết một đoạn văn ngắn ( khoảng 5 câu), trong đó có sử dụng phép nối: Nêu hoàn cảnh ra đời của 
tác phẩm “ Đoàn thuyền đánh cá” của nhà thơ Huy Cận. 
- Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “ Bếp lửa” của nhà thơ Bằng Việt bằng một đoạn văn ngắn ( 
khoảng 5 câu), trong đó có sử dụng phép thế. 
- Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “ Khúc hát ru những em bé ngủ trên lưng mẹ” của nhà thơ 
Nguyễn Khoa Điềm bằng một đoạn văn ngắn ( khoảng 5 câu), trong đó có sử dụng phép lặp từ ngữ. -
 Viết một đoạn văn ngắn ( khoảng 5 câu), trong đó có ít nhất một câu ghép và một phép liên kết: Nêu 
hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “ Ánh trăng” của nhà thơ Nguyễn Duy. 
- Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “ Làng” của nhà văn Kim Lân bằng cách viết một đoạn văn 
ngắn ( khoảng 5 câu), trong đó có ít nhất một câu ghép và một phép liên kết. 
- Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “ Lặng lẽ Sa Pa” của nhà Nguyễn Thành Long bằng một đoạn 
văn ngắn khoảng 5 câu, trong đó có một câu ghép và một phương tiện liên kết. 
- Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “ Chiếc lược ngà” của nhà Nguyễn Quang Sáng
.
- Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “ Mùa xuân nho nhỏ” của nhà thơ Thanh Hải. -
 Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “ Viếng lăng Bác” của nhà thơ Viễn Phương. 
- Viết đoạn văn quy nạp, có sử dụng phép nối: Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm “ Sang thu” 
của nhà thơ Hữu Thỉnh. 
- Viết một đoạn văn theo kiểu diễn dịch, phân tích tâm hồn trong sáng, mơ mộng, tinh thần dũng cảm 
của cô thanh niên xung phong Phương Định trong tác phẩm “ Những ngôi sao xa xôi” của nhà văn 
Lê Minh Khuê. Trong đoạn văn, sử dụng ít nhất hai phép liên kết câu (gạch dưới những từ ngữ này)
 2. Đoạn văn tóm tắt tác phẩm.
 Yêu cầu về nội dung:
 -
Nêu được những sự việc chính theo trình tự của cốt truyện, sự việc mở đầu, các sự việc phát triển
 trong đó có sự việc đỉnh điểm của cốt truyện, sự việc kết thúc.
 -
Đoạn văn tóm tắt tác phẩm phải đảm bảo giữ đúng cốt truyện, các nhân vật chính và ý nghĩa xã hội 
của truyện (đảm bảo đúng chủ đề của truyện).
 Yêu cầu về hình thức: 
 -
Nối kết các sự việc chính của truyện thành đoạn văn hoàn chỉnh, ngắn gọn bằng lời của người viết.
 -
Đoạn văn có kết cấu nhất định, giữa các câu có sử dụng các phép liên kết về nội dung và hình thức.
 Ví dụ
1:
 -
Bài tập:
 Viết đoạn văn ngắn, tóm tắt “ Chuyện người con gái Nam Xương” của Nguyễn Dữ.
- Đoạn văn minh hoạ: 
Vũ Thị Thiết quê ở Nam Xương là người con gái thuỳ mị nết na, xinh đẹp được Trương Sinh cưới 
về làm vợ. Trương Sinh là con nhà khá giả, ít học lại có tính đa nghi. Cuộc sống gia đình đang êm 
ấm thì chàng Trương phải đi lính. Ở nhà, ít lâu sau, Vũ Nương sinh con trai và đặt tên là Đản. Bà mẹ 
Trương Sinh vì nhớ con mà sinh bệnh, Vũ Nương hết lòng chăm sóc, thuốc thang nhưng bà không 
qua khỏi. Năm sau, Trương Sinh trở về, bé Đản không chịu nhận chàng là cha mà một mực nói cha 
Đản buổi tối mới đến. Trương Sinh nghi ngờ vợ, mắng nhiếc, đuổi Vũ Nương đi. Vũ Nương oan ức 
nên gieo mình xuống sông Hoàng Giang tự vẫn. Một đêm dười ngọn đèn dầu, bé Đản chỉ bóng 
Trương Sinh bảo đó là cha. Trương Sinh tỉnh ngộ, thấn nỗi oan của vợ nhưng chuyện đã quá muộn. 
Vũ Nương trẫm mình nhưng được các nàng tiên dưới thuỷ cung cứu sống, nàng ở trong cung điện 
của Linh Phi. Một lần Linh Phi mở tiệc khoản đãi Phan Lang ( người cùng làng với Vũ Nương, là ân 
nhân của Linh Phi bị chết đuối được Linh Phi cứu sống), trong bữa tiệc, tình cờ Phan Lang nhận ra 
Vũ Nương. Vũ Nương bày tỏ nỗi oan khuất và nàng nhờ họ Phan gửi cho chồng chiếc thoa vàng làm 
tin, mong chồng lập đàn giải oan cho mình. Trương Sinh tin lời, lập đàn giải oan cho vợ, Vũ Nương 
hiện lên giưã dòng sông trong khung cảnh lộng lẫy, rực rỡ cờ hoa. Nhưng nàng chỉ hiện lên trong 
chốc lát, nói với chồng mấy lời từ biệt “ Xin đa tạ tình chàng, thiếp chẳng thể trở về nhân gian được 
nữa” rồi biến mất. 
Ví dụ 2: 
- Bài tập: Tóm tắt đoạn trích “ Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng bằng một đoạn văn ngắn, 
có sử dụng thành phần biệt lập ( gạch chân câu có thành phần biệt lập). 
- Đoạn văn minh hoạ: 
Ông Sáu, một cán bộ cách mạng, sau tám năm đi xa giờ mới được về thăm nhà, thăm con gái tám 
tuổi từ ngày sinh chưa một lần được gặp ba. Ông vô cùng hồi hộp, xúc động khi gặp con, nhưng bé 
Thu - con ông - lại sợ hãi bỏ chạy. Trong ba ngày nghỉ phép ở nhà. Ông dành tất cả tình yêu thương, 
gần gũi, chăm sóc con bế, nhưng con bé xa lánh, lạnh nhạt, khước từ mọi cử chỉ yêu thương của ông 
và nó nhất định không gọi ông là cha. Một lần trong bữa ăn ông gắp cho nó một miếng trứng cá rất 
ngon, nó bất ngờ hất tung ra mâm. Giận quá, ông Sáu phát vào mông con, con bé bỏ sang bà ngoại. 
Được bà ngoại giải thích về vết thẹo, con bé mới hiểu rằng ông Sáu đích thị là cha nó. Nó trở về, đó 
cũng là ngày cuối cùng ông Sáu phải lên đường. lúc chia tay, ông Sáu chỉ khẽ chào con, vì sợ nó bỏ 
chạy. Không ngờ đúng lúc ấy, tình cha con trỗi dậy, bé thét lên gọi ba, ôm hôn ba, bộc lộ tất cả tình 
yêu mãnh liệt của mình với ba. Khi chia tay con, ông Sáu hứa sẽ mua một cây lược cho con. Ông 
Sáu không ra Bắc tập kết mà ở lại rừng hoạt động cách mạng. Ông luôn nhớ về con, hối hận vì đánh 
con. Một lần ông bắt được khúc ngà, ông tỉ mỉ, kì công làm chiếc lược ngà cho con. Ông mong được 
gặp con, nhưng ông chưa thực hiện được điều đó thì đã hi sinh trong một trận càn. Người bạn ông – 
ông Ba
– hứa với ông trước lúc ông ra đi, sẽ đưa chiếc lược đến tận tay bé Thu thay ông. 
Ví dụ 3: 
- Bài tập: Tóm tắt truỵên ngắn “ Làng” của Nguyễn Thành Long bằng một đoạn văn tổng phân 
hợp, trong đó có sử dụng câu ghép. 
- Đoạn văn minh hoạ: 
Nhân vật ông Hai tiêu biểu cho những người nông dân thời kì đầu kháng chiến chống Pháp có sự 
chuyển biến mới trong nhận thức và tình cảm: tình yêu làng quê gắn bó với tình yêu đất nước và tinh 
thần chiến đấu chống xâm lăng. Ông Hai là người làng Chợ Dầu ở Bắc Ninh. Ông tự hào, kiêu hãnh 
về
cái làng Chợ Dầu quê ông – cái gì cũng hơn hẳn các làng khác. Ông mắc tật “ khoe làng” với mọi 
người. Theo lệnh của uỷ ban kháng chiến, ông Hai phải đưa vợ con đi tản cư, tránh những cuộc càn 
quét bất ngờ của giặc Pháp. Ở nơi tản cư, ông luôn nhớ tới làng, mong muốn được trở về cùng du 
kích lập làng kháng chiến. Nghe tin làng Chợ Dầu làm “ Việt gian” theo giặc, ông Hai đau đớn, phẫn 
nộ và tủi nhục, không dám gặp ai, nhìn ai. Ông rơi vào tâm trạng đầy mâu thuẫn: vừa yêu thương, 
vừa căm giận, vừa tin tưởng, vừa ngờ vực. Được chủ tịch xã thông báo dân làng Chợ Dầu vẫn bền 
gan chiến đấu chống Pháp, ông Hai vui mừng khôn xiết, lại hớn hở đi khắp nơi cải chính tin đồn thất 
thiệt và hết lời ca ngợi dân làng Chợ Dầu yêu nước. Ông Hai đã buồn vui, sướng khổ, đã kiêu hãnh 
tự hào về làng Chợ Dầu quê hương ông. Đó chính là vẻ đẹp mới trong tâm hồn người nông dân thời 
kì kháng chiến chống pháp đã được nhà văn kim Lân khám phá và thể hiện rất thành công. 
Ví dụ 4: 
- Bài tập: Tóm tắt ngắn gọn ( không quá nửa trang giấy thi) tác phẩm “ Bến quê” của nhà văn 
Nguyễn Minh Châu bằng đoạn văn diễn dịch, trong đó có câu hỏi tu từ. 
- Đoạn văn minh hoạ: 
“ Bến quê” là truyện ngắn chứa đựng những suy nghĩ, trải nghiệm sâu sắc của nhà văn trước cuộc đời
, thức tỉnh mọi người về những vẻ đẹp và giá trị cao quý của những điều bình dị, gần gũi quanh ta. 
Nhân vật trung tâm của tác phẩm là Nhĩ. Anh đã đi hầu hết các nơi trên thế giới, mấy năm nay không 
may mắc phải căn bệnh hiểm nghèo nên phải sống nốt quãng đời còn lại trên chiếc giường kê cạnh
 cửa sổ, trông ra bến sông. Chính vào thời điểm ấy, anh đã phát hiện ra vẻ đẹp của những gì gần gũi 
xung quanh: vẻ đẹp của nơi bến quê thân thuộc. Nhĩ khao khát được một lần đặt chân lên bờ bãi bên 
kia sông, mảnh đất giờ đây đã trở nên xa xôi đối với anh. Anh đành nhờ con trai thực hiện giúp mình 
ước muốn ấy nhưng con trai anh lại quá vô tình, không hiểu được ý định của bố. Nhĩ sợ con sẽ lỡ 
mất chuyến đò ngang duy nhất trong ngày. Từ trong cửa sổ nhìn ra, Nhĩ nhìn thấy cảnh vật thiên 
nhiên thật đẹp. Anh say mê thưởng thức như mới được nhìn thấy lần đầu. Khi sắp giã biệt cuộc đời, 
Nhĩ mới thấy thấm thía về phẩm chất tốt đẹp, dung dị của người vợ hiền thục, tần tảo, giàu đức hi 
sinh. Anh nhận ra rằng gia đình có vai trò rất lớn đối với con người và là nơi nương tựa đáng tin cậy 
nhất. Anh cũng nhận ra rằng mọi người xung quanh ta dù là những em bé hay người già đã về hưu 
đều đáng yêu, đáng quý bởi họ luôn có tấm lòng nhân ái “ thương người như thể thương thân”. Và, 
phải chăng cũng với sự chiêm nghiệm của mình, anh đã nhận ra rằng người ta thường dễ bỏ qua 
những giá trị bền vững và sâu sắc của cuộc sống, lúc thức tỉnh thì đã quá muộn? 
Mô hình cấu trúc đoạn văn: Đoạn diễn dịch. 
Câu mở đầu là câu chủ đề đoạn, nêu ý khái quát, giới thiệu chủ đề của truyện ngắn “ Bến quê”. 
Các câu sau khai triển: tóm tắt theo các sự kiện chính để làm rõ chủ đề của tác phẩm. 
Câu cuối cùng là câu hỏi tu từ
.
Luyện tập: 
- Viết đoạn tổng phân hợp, có sử dụng hai phép liên kết: tóm tắt tác phẩm “ Truyện Kiều” của thi 
hào Nguyễn Du ( không qua nửa trang giấy thi). 
- Tóm tắt ngắn gọn ( không quá nửa trang giấy thi) về tác phẩm “ Chuyện người con gái Nam Xương
” của nhà văn Nguyễn Dữ bằng đoạn văn tổng phân hợp, có sử dụng một câu hỏi tu từ. 
- Tóm tắt ngắn gọn ( không quá nửa trang giấy thi) tác phẩm “ Chuyện cũ trong phủ Chúa Trịnh” 
của nhà văn bằng đoạn văn quy nạp, có sử dụng câu ghép. 
-Tóm tắt ngắn gọn ( không quá nửa trang giấy thi) tác phẩm “ Hoàng Lê nhất thống chí ” của Ngô 
gia văn phái bằng đoạn văn quy nạp. 
- Giới thiệu ngắn gọn ( không quá nửa trang giấy thi) về tác phẩm “ Lặng lẽ Sa Pa” của nhà văn 
Nguyễn Thành Long bằng một đoạn văn có sử dụng phép thế bằng một đoạn văn có sử dụng phép 
nối. 
- Tóm tắt ngắn gọn ( không quá nửa trang giấy thi) tác phẩm “ Bến quê” của nhà văn Nguyễn Minh 
Châu bằng đoạn văn diễn dịch, trong đó có câu hỏi tu từ. 
- Tóm tắt ngắn gọn ( không quá nửa trang giấy thi) tác phẩm “ Những ngôi sao xa xôi” của nhà văn 
Lê Minh Khuê bằng đoạn văn tổng phân hợp, có sử dụng phép nối. 
3. Đoạn văn giải thích về ý nghĩa nhan đề tác phẩm. 
 Hướng dẫn viết đoạn. 
 Nhan đề của tác phẩm thường được tác giả đặt bằng một từ, một cụm từ. Nhan đề tác phẩm 
thường chứa đựng đề tài, nội dung hoặc chủ đề của tác phẩm mà tác giả muốn gửi gắm vào đó. Đôi 
khi nhan đề tác phẩm đồng thời cũng là một điểm sáng thẩm mĩ, là tín hiệu nghệ thuật cần khai thác 
để làm sáng tỏ chủ đề tác phẩm. Có nhan đề nêu lên đề tài của tác phẩm ( “Làng”
– Kim Lân), có 
nhan đề hướng vào tư tưởng chủ đề của tác phẩm ( “ Lặng lẽ Sa Pa”
- Nguyễn Thành Long), có nhân 
đề gửi gắm một thông điệp sâu sắc nào đó (“Bến quê”
- Nguyễn Minh Châu),Bởi vậy, để hiểu 
được nhan đề của tác phẩm, cần phải đọc kĩ tác phẩm, tìm hiểu nội dung, tìm hiểu các tầng nghĩa 
của hình tượng, xâu chuỗi những hiểu biết về chi tiết, hình ảnh, hình tượng trong tác phẩm để xác 
định đúng chủ đề tác phẩm. Từ đó quay lại tìm hiểu về ý nghĩa nhan đề tác phẩm, đọc ra dụng ý mà 
tác giả gửi gắm trong đó. 
- Yêu cầu về nội dung: 
- Nêu được chính xác tên tác phẩm, tên tác giả. 
- Xác định ý nghĩa nhan đề tác phẩm thể hiện về phương diện gì: đề tài, nội dung, tên nhân vật chính
, chủ đề, mối quan hệ giữa tên tác phẩm và chủ đề tác phẩm. 
- Khẳng định giá trị của nhan đề tác phẩm. Cũng có thể kết hợp đánh giá về tác giả, tác phẩm
.
 Yêu cầu về hình thức: 
- Viết đoạn văn ngắn từ 5 – 7 câu, các câu văn được liên kết với nhau theo mô hình kết cấu nhất 
định, sử dụng các phép liên kết nội dung và hình thức. 
- Sử dụng linh hoạt các kiểu câu để viết đoạn văn. 
 Ví dụ 1: 
- Bài tập: 
 Tác phẩm “ Đoạn trường tân thanh” của Nguyễn Du được nhân dân gọi là “ Truyện Kiều”. Viết một 
đoạn văn ngắn giải thích mối quan hệ giữa nhan đề của tác phẩm với nội dung, tư tưởng chủ đề của 
tác phẩm qua hai cách đặt tên trên, trong đó có một câu cảm thán. 
- Đoạn văn minh hoạ: 
 Nguyễn Du, đại thi hào của dân tộc đã sáng tác “ Truyện Kiều”, truyện thơ bằng chữ Nôm, một kiệt 
tác của văn học trung đại Việt Nam. Tác phẩm đó được nhà thơ lấy tên là “ Đoạn trường tân thanh” 
với nghĩa là tiếng kêu mới xé lòng đứt ruột. Ngay trong nhan đề, tác phẩm đã thể hiện được tấm lòng 
nhân đạo sâu sắc của thi nhân. Ông thương cảm, xót xa cho số phận bất hạnh của nàng Kiều, một 
người con gái tài hoa bị vùi dập trong kiếp đoạn trường đau khổ. Viết về Kiều, về cuộc đời trầm luân 
bể khổ của nàng, tác giả muốn nói lên những tiếng kêu than xé lòng đứt ruột, thương cho kiếp đời tài 
sắc nhưng bất hạnh của người phụ nữ trong xã hội xưa. Nhan đề tác phẩm thể hiện rõ nội dung, tư 
tưởng tác phẩm; nhưng nhân dân ta đã đặt tên lại, gọi ngắn gọn là “ Truyện Kiều”. Cái tên này nôm 
na, dễ nhớ, dễ hiểu, lấy tên nhân vật chính ( nàng Thuý Kiều) đặt tên cho tác phẩm. Đây là cách đặt 
tên thường thấy trong văn học dân gian. Tác phẩm tự sự này xoay quanh kể về cuộc đời của nhân vật 
chính là nàng Kiều, người con gái tài sắc vẹn toàn nhưng bị những thế lực hắc ám vùi dập, đoạ đày 
thật thương tâm. Thương thay cho số phận bất hạnh của nàng Kiều, của người phụ nữ trong xã hội 
phong kiến xưa! Như vậy cùng một tác phẩm nhưng mỗi tên gọi thể hiện một dụng ý là như thế đó! 
Câu kết thúc đoạn văn là câu cảm thán. 
- Ví dụ 2: 
- Bài tập: Viết một đoạn văn ngắn giải thích nhan đề của truyện ngắn “ Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn 
Thành Long ( trong đó có sử dụng một câu hỏi tu từ kết thúc đoạn). 
- Đoạn văn minh hoạ: 
“ Chúng ta đều biết: nhan đề tác phẩm thường thể hiện đề tài, nội dung hoặc tư tưởng chủ đề của tác 
phẩm; với nhan đề “ Lặng lẽ Sa Pa”, truyện ngắn của Nguyễn Thành Long đã thể hiện rõ tư tưởng 
chủ đề của tác phẩm. Bề ngoài Sa Pa có vẻ lặng lẽ, êm đềm, thơ mộng. Đó là xứ sở của sương mù, 
của những dinh thự cũ xưa mà người ta đến để nghỉ ngơi. Ở đó có những cảnh đẹp nên thơ mê hồn; 
có những con bò đeo chuông ở cổ, có những rừng thông đẹp lung linh kì ảo dưới ánh nắng mặt trời. 
Đằng sau vẻ đẹp lặng lẽ nên thơ của Sa Pa, đã và đang có những con người đang thầm lặng cống 
hiến hết mình cho đất nước. Đó là anh cán bộ làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu một mình 
trên đỉnh Yên Sơn ở độ cao 2600 mét, đang thầm lặng làm việc để góp phần dự báo thời tiết. Đó là 
ông kĩ sư vườn rau, anh cán bộ chuyên nghiên cứu bản đồ sét,tất cả đang âm thầm lặng lẽ làm việc 
và cống hiến. Như vậy nhan đề của tác phẩm vừa thể hiện được vẻ đẹp kì ảo của thiên nhiên Sa Pa 
vừa thể hiện được sự cống hiến, âm thầm lặng lẽ nhưng lớn lao , cao đẹp của những con người nơi 
đây. Với việc đặt nhan đề như vậy, phải chăng tác giả muốn lấy địa danh làm nền để làm nổi bật vẻ 
đẹp của con người?” 
 Câu kết thúc đoạn văn là một câu hỏi tu từ. 
 Ví dụ 3: 
- Bài tập: Viết đoạn văn ( khoảng 5 câu) theo cách tổng phân hợp thể hiện sự cảm nhận của em về ý 
nghĩa nhan đề tác phẩm “ Bến quê” của Nguyên Minh Châu. 
- Đoạn văn minh hoạ: 
 Có những tác phẩm tuy đã khép lại nhưng những dư âm, những trăn trở vẫn còn mãi trong 
lòng người đọc. Nhan đề “ Bến quê” phải chăng cũng ẩn chứa một ý nghĩa sâu xa? Bến quê là nơi 
ghi dấu bao kỉ niệm từ thời thơ ấu cho đến lúc trưởng thành . Ở đó mỗi con người đã được nuôi 
dưỡng và lớn lên cả về thể chất lẫn tâm hồn. Bến quê là điểm tựa bình yên cho cả một cuộc đời mỗi 
con người. Được sống