Giáo án Sinh học Lớp 8 - Tiết 16+17: Bạch cầu. Miễn dịch - Đông máu và nguyên tắc truyền máu - Năm học 2020-2021 - Phan Thanh Toàn

 Ngày soạn :28 /10/2020
 Tiết : 16 BẠCH CẦU – MIỄN DỊCH
 1. Ổn định lớp: 
 2. Kiểm tra bài cũ: 
 ? Thành phần cấu tạo của máu? Hồng cầu và huyết tương có chức năng gì ? 
 ? Tính xem cơ thể em có bao nhiêu lít máu ? 
 3. Bài mới: 
 Mở bài: Khi em bị mụn ở tay, tay sưng tấy và đau vài hôm xuất hiện mủ rồi khỏi, 
 Vậy do đâu mà tay khỏi đau ?
 Hoạt động 1: Các hoạt động chủ yếu của bạch cầu trong bảo vệ cơ thể chống 
 tác nhân gây nhiễm
 HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG KIẾN THỨC
- GV nêu câu hỏi: I.Các hoạt động chủ yếu của bạch 
? Nêu các loại TB máu em đã được học ? cầu trong bảo vệ cơ thể chống tác 
- HS vận dụng KT bài 13 nêu đc 3 loại TB : HC, nhân gây nhiễm
BC. TC - Kháng nguyên là phân tử ngoại lai 
- GV thông báo trong 3 loại TB máu thì HC có có khả năng kích thích cơ thể tạo ra 
chức năng vận chuyển O2 và CO2, tiểu cầu có vai các kháng thể.
trò trong quá trình đông máu ( bài 15), còn TB BC - Kháng thể: Là những phân tử 
có vai trò tiêu diệt VK xâm nhập vào cơ thể. prôtêin do cơ thể tạo ra chống lại 
- GV yêu cầu học sinh đọc thông tin ô ￿ , thảo luận các kháng nguyên
nhóm các câu hỏi - Cơ chế: Chìa khoá, ổ khoá
? Khi các VSV xâm nhập vào cơ thể hoạt động đầu * Bạch cầu tham gia bảo vệ cơ thể 
tiên của Bạch cầu là gì ? bằng cách:
? Sự thực bào là gì? Những loại bạch cầu nào - Thực bào: Bạch cầu hình thành 
tham gia thực bào? chân giả bắt và nuốt vi khuẩn vào 
HS nghiên cứu SGK, thảo luận nhóm và trả lời trong TB rồi tiêu hoá chúng.
- GV yêu cầu HS tìm hiểu TT SGK và trả lời câu 
hỏi : + TB LIM PHÔ B: Tiết kháng thể 
? Thế nào là kháng nguyên, kháng thể? vô hiệu hoá kháng nguyên trên bề 
? Sự tương tác giữa kháng nguyên và kháng thể mặt vi khuẩn, VR.
theo cơ chế nào? + TB LIM PHÔ T: Phá huỷ tế bào 
- GV nêu vấn đề : Nếu 1 số VK thoát khỏi hoạt đã bị nhiễm vi khuẩn bằng cách 
động thực bào thì cơ thể có cơ chế gì tiếp theo để nhận diện và tiếp xúc.
bảo vệ ? 
? Tế bào limphô B đã chống lại các kháng nguyên 
bằng cách nào?
? Các VK, VR thoát khỏi hoạt động bảo vệ của TB B, gây nhiễm cho các TB cơ thể thì cơ thể có cơ 
chế nào tiếp theo để bảo vệ ?
? Tế bào T đã phá huỷ các tế bào cơ thể nhiếm vi 
khuẩn, vi rút bằng cách nào?
HS thảo luận nhóm để trả lời
- GV nhận xét phần trao đổi của các nhóm và 
giảng giải thêm 
- Quay trở lại vấn đề mở bài, em hãy giải thích: 
Mụn ở tay sưng tấy rồi tự khỏi
HS vận dụng kiến thức trả lời
+ Do hoạt động của bạch cầu đã tiêu diệt vi khuẩn 
ở mụn
- GV liên hệ với căn bệnh thế kỷ AIDS để HS tự 
giải thích ( Mục em có biết )
 Hoạt động 2 : Miễn dịch
 HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG KẾN THỨC
 - GV cho một ví dụ: Khi có dịch đau mắt đỏ có II.Miễn dịch
 một số người mắc bệnh, nhưng cũng có nhiều 
 người không bị mắc. Những người đó có khả 
 năng miễn dịch với bệnh này.
 - GV hỏi:
 ? Miễn dịch là gì? - Miễn dịch: Là khả năng không mắc 
 Hs nghiên cứu SGK và trả lời một số bệnh của người dù sống ở môi 
 (GV lưu ý: HS thường không chú ý hiện tượng trường có vi khuẩn gây bệnh.
 là môi trường xung quanh có mầm bệnh) - Có 2 loại miễn dịch:
 - GV nêu câu hỏi: + Miễn dịch tự nhiên: có được một cách 
 ? Có những loại miễn dịch nào? ngẫu nhiên, bị động từ khi cơ thể mới 
 ? Sự khác nhau giữa các loại miễn dịch đó là sinh ra hay sau khi cơ thể đã nhiễm 
 gì? bệnh.
 ? Phân biệt MD bẩm sinh và MD tập nhiễm ? Gồm MD bẩm sinh và MD tập nhiễm.
 ? Bản thân em đã MD tập nhiễm với những + Miễn dịch nhân tạo: có được 1 cách 
 bệnh nào ? không ngẫu nhiên, chủ động khi cơ thể 
 HS trả lời chưa bị nhiễm bệnh bằng cách tiêm 
 - MD tự nhiên và MD nhân tạo phòng văcxin.
 - HS phân biệt bằng VD
 2 -Liên hệ bản thân 
 - GV giảng giải về vắc xin:
 + Yêu cầu HS liên hệ bản thân và thực tế
 ? Em hiểu gì về dịch SARS và dịch cúm do 
 H5N1 gây ra ?
 ? Hiện nay trẻ em đã được tiêm phòng những 
 bệnh nào? và kết quả như thế nào?
 - HS nghiên cứu SGK kết hợp kiến thức thực 
 tế, và các thông tin trên phim ảnh trao đổi 
 nhóm thống nhất câu trả lời
 - GV nhận xét, chốt KT
 - Trao đổi nhóm thống nhất câu trả lời 
 - Đại diện nhóm trình bày, nhóm khác bổ sung
 4.Củng cố: 
 * Yêu cầu HS làm BT trắc nghiệm
 1- Hãy chọn 2 loại bạch cầu tham gia vào quá trình thực bào
a) Bạch cầu trung tính
b) Bạch cầu ưa axít
c) Bạch cầu ưa kiềm
d) Bạch cầu đơn nhân
e) LIM PHÔ bào
 2- Hoạt động nào là hoạt động của LIM PHÔ B
a) Tiết kháng thể vô hiệu hoá kháng nguyên
b) Thực bào bảo vệ cơ thể
c) Tự tiết chất bảo vệ cơ thể
 3- Tế bào T phá huỷ tế bào cơ thể bị nhiễm bằng cách nào?
a) Tiết men phá huỷ màng
b) Dùng phân tử prôtêin đặc hiệu
c) Dùng chân giả tiêu diệt
 5. Dặn dò: Học bài, trả lời câu hỏi SGK
- Đọc mục “ Em có biết?”
- Chuẩn bị bài 15, tìm hiểu về cho máu và truyền máu
 3 Ngày soạn :1 / 11/2020
 Tiết : 17 ĐÔNG MÁU VÀ NGUYÊN TẮC TRUYỀN MÁU
 1. Ổn định lớp
 2. Kiểm tra bài cũ: 
 ? Trình bày các cơ chế bảo vệ cơ thể của bạch cầu.?
 ? Miễn dịch là gì ? Nêu sự khác nhau giữa miễn dịch tự nhiên và miễn dịch nhân 
 tạo?
 3. Bài mới
 Trong lịch sử phát triển y học , con người đã biết truyền máu , song rất nhiều 
 trường
 hợp gây tử vong ,đó là do khi truyền máu thì máu bị đông lại . Vậy yếu tố nào gây 
 đông 
 máu và máu đông theo cơ chế nào ? Chúng ta nghiên cứu bài hôm nay:
 Hoạt động 1: Tìm hiểu cơ chế đông máu và vai trò của sự đông máu
 HOẠT ĐỘNG CỦA THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG KIẾN THỨC
- GV nêu vấn đề: Khi vô tình tay chúng ta bị đứt I. Đông máu
em thấy có hiên tượng gì ? - Đông máu là hiện tượng hình 
- HS liên hệ thực tế yêu cầu nêu được: Máu chảy ra thành khối máu đông bịt kín vết 
ngoài da lúc đầu nhiều sau ít rồi ngừng hẳn. thương.
- GV nhận xét, bổ sung: Máu ngừng chảy là nhờ 1 - Đông máu là 1 cơ chế bảo vệ cơ 
khối máu đông bịt kín vết thương. ? Vậy thế nào là thể để chống mất máu khi bị 
hiện tượng đông máu? thương.
? Sự đông máu có ý nghĩa gì đối với sự sống của * Cơ chế đông máu:
cơ thể ?--- HS trả lời ( SGK) 
- GV Yêu cầu học sinh tìm hiểu thông tin mục I, 
thảo luận nhóm các câu hỏi sau:
? Sự đông máu có liên quan tới yếu tố nào của máu 
?
? Máu không chảy ra khỏi mạch nữa là nhờ đâu ?
? Tiểu cầu đóng vai trò gì trong quá trình đông 
máu ?
? Hãy trình bày cơ chế của sự đông máu ?
-Cá nhân đọc thông tin, thảo luận nhóm , đại diện 
phát biểu, bổ sung. 
+ Tiểu cầu
 4 + Búi tơ máu ôm giữ các TB máu tạo thành khối 
máu đông bịt kín vết rách.
- GV nhận xét, giảng giải trên sơ đồ
Cá nhân đọc thông tin, thảo luận nhóm , đại diện 
phát biểu, bổ sung. 
+ Tiểu cầu
+ Búi tơ máu ôm giữ các TB máu tạo thành khối 
máu đông bịt kín vết rách.
- Cá nhân trình bày trên sơ đồ -> HS khác nhận xét 
và bổ sung
 Hoạt động 2: Các nguyên tắc truyền máu
 HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG KIẾN THỨC
- GV yc HS nghiên cứu TN của CacLanstâ II. Các nguyên tắc truyền máu
ynơ trả lời các câu hỏi sau: 1. Tìm hiểu các nhóm máu ở người.
- GV nêu câu hỏi:
? Hồng cầu máu người cho có loại kháng 
nguyên nào ?
? Huyết tương máu người nhận có loại kháng thể 
nào ? Chúng có gây kết dính hồng cầu máu 
người cho không ?
? Tổng hợp lại ở người có những nhóm máu nào - Ở người có 4 nhóm máu A, B, AB, 
? Đặc điểm của mỗi nhóm máu ? O.
HS tự nghiên cứu thí nghiệm của Staynơ, hình 
15.2 SGK
- Trao đổi nhóm thống nhất câu trả lời. - Sơ đồ “ Mối quan hệ cho nhận và 
- GV yêu cầu HS hoàn thành bài tập đánh dấu nhận giữa các nhóm máu” 
mũi tên để phản ánh mối quan hệ giữa cho và (sgk)
nhận giữa các nhóm máu”
- Gọi 2 HS viết sơ đồ “ Mối quan hệ giữa cho và 
nhận giữa các nhóm máu”
- GV nhận xét, đánh giá 
- GV gt sơ đồ và mở rộng:
+ Nhóm O gọi là nhóm chuyên cho nghĩa là 
 5 người có nhóm máu này thì có thể cho máu bất 
kì người nào.
+ Nhóm AB gọi là nhóm chuyên nhận nghĩa là 
người có nhóm máu này thì có thể nhận máu của 
bất kì người nào.
- GV nêu câu hỏi:
? Máu có cả kháng nguyên A và B có truyền cho 
người có nhóm máu O đước không ? Vì sao ? 2. Các nguyên tắc cần tuân thủ khi 
? Máu không có kháng nguyên A và B có thể truyền máu.
truyền cho người có nhóm máu O được không ? 
Vì sao ?
? Máu có nhiễm các tác nhân gây bệnh ( Vi rút 
viêm gan B, HIV ) có thể đem truyền cho người 
khác được không ? Vì sao?
- HS tự vận dụng kiến thức ở vấn đề 1 trả lời câu 
hỏi.
- Một số HS trình bày ý kiến của mình -> HS 
khác bổ sung.
Yêu cầu:
+ Không được vì bị kết dính hồng cầu.
+ Có thể truyền vì không gây kết dính.
+ Không được. vì sẽ truyền mầm bệnh cho người 
nhận + Lựa chọn nhóm máu cho phù hợp, 
- GV nhận xét đánh giá phần trả lời của HS. tránh hiện tượng kết dính hồng cầu.
- GV hỏi: Vậy khi truyền máu cần chú ý những + Kiểm tra mầm bệnh trước khi 
nguyên tắc nào ? truyền.
- GV liên hệ: 
? Khi bị chảy máu việc đầu tiên cần làm là gì ?
? Việc xét nghiệm máu để biết nhóm máu có ý 
nghĩa như thế nào ?
- HS vận dụng kiến thức đã học trong bài trả lời.
- GV nhận xét, bổ sung
 6 4. Củng cố : 
- Gv hệ thống kiến thức toàn bài
- Yêu cầu HS trả lời câu hỏi 
+ Câu 1: Tiểu cầu đã tham gia bảo vệ cơ thể chống mất máu như thế nào ?
Hướng dẫn: Trong quá trình đông máu, các tiểu cầu đống vai trò:
+ Bám vào vết rách và bám vào nhau để tạo thành nút tiểu cầu bịt tạm thời vết rách
+ Giải phóng chất giúp hình thành búi tơ máu để tạo thành khối máu đông 
5. Bài tập về nhà: (Lớp 8B,C không yêu cầu làm bài tập 3 )
- HS học bài trả lời câu hỏi SGK + Đọc mục: “ Em có biết”
- Ôn lại cấu tạo của hệ tuần hoàn và đường đi của máu trong vòng tuần hoàn nhỏ 
và vòng tuần hoàn lớn
 7