Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 124: Văn bản "Nói với con"

Tuần 26 Tiết 124 
Soạn: /3/20
Giảng: /3/20
Bài 24 Văn bản
NÓI VỚI CON
 -Y Phương-
I. Mục tiêu: 
1. Về kiến thức: 
- Hs nhận diện được nét đặc trưng về thể loại, giọng điệu và cảm xúc trong thơ Y Phương.
 - Hiểu và cảm nhận được tình cảm thắm thiết của cha mẹ đối với con cái cũng như tình yêu QH sâu nặng cùng niềm tự hào với sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của dân tộc qua lời thơ của Y Phương.
- Bước đầu hiểu được cách diễn tả độc đáo, giàu hình ảnh cụ thể,gợi cảm của tác giả trong bài thơ.
 - Vận dụng phân tích được khổ thơ, bài thơ để thấy được nét đặc sắc về nội dung, nghệ thuật của bài thơ.
 2. Về kĩ năng: 
 + Kĩ năng bài học :
- Rèn kĩ năng đọc- hiểu một văn bản thơ trữ tình.
- Phân tích cách diễn tả độc đáo, giàu hình ảnh, gợi cảm của thơ ca miền núi.
+ Kĩ năng sống:
- Tự nhận thức được cội nguồn sâu sắc của cuộc sống chính là gia đình,quê hương,dân tộc.
- Đặt mục tiêu va xây dựng mục tiêu về cách sống của bản thân qua lời tâm tình của người cha.
- Suy nghĩ sáng tạo: đánh giá, bình luận về những lời tâm tư của người cha, về vẻ đẹp những hình ảnh thơ trong bài thơ.
3. Về thái độ: 
 - Đạo đức: tình phụ tử, lòng biết ơn đối với bậc sinh thành.
- Tự lập, tự tin, tự chủ trong việc thực hiện nhiệm vụ của bản thân và các công việc được giao; có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước
4. Định hướng phát triển năng lực học sinh
- Năng lực giải quyết vấn đề
- Năng lực tự quản bản thân
- Năng lực giao tiếp tiếng Việt
- Năng lực sáng tạo
- Năng lực hợp tác 
- Năng lực thưởng thức văn học
* Tích hợp giáo dục các giá trị đạo đức: TÌNH YÊU THƯƠNG, HẠNH PHÚC, GIẢN DỊ, TÔN TRỌNG, TRÁCH NHIỆM, KHOAN DUNG
II. Chuẩn bị
Gv: Nghiên cứu Sgk, Sgv, TL chuẩn KT- KN, TLTK, chuẩn bị kế hoạch dạy học, thiết bị, phương tiện dạy học: máy chiếu
Hs: Đọc- Trả lời câu hỏi Sgk/ 72->74, trả lời đầy đủ các câu hỏi Gv đã cung cấp từ tiết học trước
III. Phương pháp: 
- Phương pháp dạy học: thuyết trình, bình giảng, vấn đáp, đọc sáng tạo, dạy học nhóm, phát hiện và giải quyết vấn đề, pháp khái quát hoá các chi tiết nghệ thuật, sáng tạo
- Kĩ thuật dạy học: đọc hợp tác, giao nhiệm vụ, đặt câu hỏi, chia nhóm, động não, “trình bày một phút”, tóm tắt tài liệu
IV. Tiến trình giờ dạy 
1. Ổn định tổ chức: 1’
2. Kiểm tra: 5’ 
? Đọc thuộc lòng diễn cảm bài thơ “Sang thu” và trình bày cảm nhận về khổ thơ cuối của bài?
 - H đọc diễn cảm bài thơ
 - Nêu được cảm nhận về những quan sát tinh tế của nhà thơ với những hình ảnh nắng mưa, sấm và lớp nghĩa thực, lớp nghĩa hàm ẩn trong khổ thơ cuối bài.
3. Bài mới: 
Hoạt động 1: Khởi động Thời gian: 1 phút
Mục tiêu: Giới thiệu vào bài mới
Phương pháp: thuyết trình
Lời người cha nói với con về lòng yêu thương con cái, ước mong thế hệ mai sau tiếp nối xứng đáng, phát huy truyền thống của tổ tiên, quê hương là tình cảm cao đẹp của con người Việt Nam suốt bao đời nay. Tình cảm ấy được nhà thơ Y phương thể hiện rất cụ thể trong bài thơ...
Hoạt động 2: Hình thành kiến thức
Hoạt động 2.1. Giới thiệu chung- Thời gian: 5 phút
Mục tiêu: Hs trình bày được những thông tin cơ bản về tác giả và bài thơ
Phương pháp: vấn đáp, thuyết trình
 Kĩ thuật: đặt câu hỏi, tóm tắt tài liệu 
? Nêu những hiểu biết của em về tác giả Y Phương và xuất xứ của bài thơ?
Gv: Thơ Y Phương thể hiện tâm hồn chân thật, mạnh mẽ và trong sáng, cách tư duy giàu hình ảnh của người miền núi.
I.Giới thiệu chung
1. Tác giả: Y Phương 1948, tên khai sinh là Hứa Vĩnh Sước, quê ở Cao Bằng
- Là nhà thơ dân tộc Tày, thơ ông thể hiện tâm hồn chân thật, mạnh mẽ, trong sáng, cách tư duy giàu hình ảnh của người miền núi.
- Là chủ tịch hội văn học nghệ thuật tỉnh Cao Bằng
2. Tác phẩm
- In trong tập Thơ VN ( 1945- 1985)
Hoạt động 2.2: Đọc – Hiểu văn bản - Thời gian: 25 p
 Mục tiêu: Hiểu và cảm nhận được tình cảm thắm thiết của cha mẹ đối với con cái cũng như tình yêu QH sâu nặng cùng niềm tự hào với sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của dân tộc qua lời thơ của Y Phương.
- Vận dụng phân tích được khổ thơ, bài thơ để thấy được nét đặc sắc về nội dung, nghệ thuật của bài thơ.
Phương pháp: đọc sáng tạo, thuyết trình, bình giảng, phát hiện và giải quyết vấn đề, vấn đáp, dạy học nhóm.
Kĩ thuật: chia nhóm, giao nhiệm vụ, đặt câu hỏi
HDH đọc: giọng ấm áp, yêu thương, tự hào
G: đọc mẫu- H đọc tiếp hết- 1 H đọc lại cả bài thơ
H: nhận xét- 
? Chú thích/73
Tìm bố cục
? Bài thơ được viết theo thể thơ nào ?Cho biết phương thức biểu đạt bài thơ? Tìm bố cục của văn bản ?
1.Từ đầu-> đẹp nhất trên đời : Nói với con về tình cảm cội nguồn
2. Còn lại : Nói với con về sức sống mạnh mẽ của quê hương
G: Với bố cục này bài thơ cho ta thấy đi từ tình cảm gia đình mà mở rộng ra tình cảm quê hương. Từ những kỉ niệm đẹp đẽ gần gũi thiết tha mà nâng lên lẽ sống. cảm xúc chủ đề của bài thơ được bộc lộ, dẫn dắt 1 cách tự nhiên, có tầm khái quát nhưng vẫn thấm thía
Phân tích chi tiết
Tích hợp kĩ năng sống: Tự nhận thức được cội nguồn sâu sắc của cuộc sống chính là gia đình, quê hương , dân tộc.
H đọc đoạn thơ đầu.
?Mở đầu bài thơ tác giả nói đến tình cảm cội nguồn cho con. Đó là những tình cảm nào?
- Chân bước: cha, me, tiếng nói, tiếng cười
-> từng bước đi, tiếng nói, tiếng cười của con đều được cha mẹ chăm chút mừng vui đón nhận
-> Con lớn lên từng ngày trong tình yêu thương, sự nâng niu đón chờ của cha, mẹ.
? Bốn câu thơ đầu gợi cho em không khí gia đình NTN?
- 4 câu thơ đầu: không khí gia đình ấm áp, êm đềm đến quấn quýt.
G: Lời đầu tiên cha nói với con bằng cách nhắc nhở con về tình cảm ruột thịt cội nguồn sinh dưỡng của mỗi người.
? Em hiểu : người đồng mình là gì ? Có thể thay bằng những từ ngữ nào khác ?
- Người đồng mình: Cách nói địa phương mộc mạc của người dân tộc Tày ( Thay: người quê mình, người bản mình )
? Cuộc sống lao động và thiên nhiên quê hương được gợi tả qua những hình ảnh nào ?
- Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho tấm lòng
- >là những hình ảnh mộc mạc, thơ mộng
- >cuộc sống lao động cần cù, tươi vui của ngừơi đồng mình -> rừng núi quê hương trữ tình, nghĩa tình
-> Thiên nhiên che chở nuôi dưỡng con người cả về tâm hồn và lối sống
? Em có nhận xét gì về cách dùng từ của tác giả?
- Dùng Đ ( cài, ken), cách miêu tả cụ thể => thể hiện sự gắn bó quấn quýt giữa con người với cuộc sống.
Đ "cho": thể hiện cái nghĩa tình quê hương: cho cái đẹp của thiên nhiên và cái đẹp của tình người.
? Vì sao người cha lại nói với con về mái ấm gia đình, quê hương ?
- Nói về mái ấm gia đình-> muốn dạy con ghi nhớ tình cảm cội nguồn.
G : Người cha còn nói với con về ngày cưới của cha mẹ là ngày đẹp nhất trên đời, chi tiết này cho em biết thêm điều gì ?
- Nhớ về ngày cưới-> Con người yêu thương nhau trong sáng và hạnh phúc.
? Từ đó em hiểu gì về cội nguồn của mỗi con người ?
H trả lời, G chốt.
H chú ý đoạn còn lại.
Tích hợp kĩ năng sống:+ Làm chủ bản thân, đặt mục tiêu về cách sống của bản thân qua lời tâm tình của người cha.
+ Suy nghĩ sáng tạo: đánh giá, bình luận về những lời tâm tư của người cha, về vẻ đẹp của những hình ảnh thơ trong bài.
? Người cha gợi cho con thấy cuộc sống của người đồng mình qua chi tiết điển hình nào ? Em hiểu gì về cuộc sống của người đồng mình ?
- Cao đo nỗi buồn, xa nuôi chí lớn => ý chí mạnh mẽ vượt lên gian khổ.
- Sống trên đá- không chê
- sống trong thung- không chê
- lên thác xuống gềnh
=> cuộc sống vất vả, gian khổ nhưng có ý chí vượt lên
? Từ đó người cha bộc lộ mong mỏi gì ở người con?
Muốn: - không chê đá gập ghềnh
 - không chê thung nghèo đói
 - sống như sông như suối
 - không lo cực nhọc
- Người cha mong muốn con: không quên, yêu quý mảnh đất, con người nơi quê hương, phải biết tự hào với truyền thống quê hương, phải có nghĩa tình, chung thuỷ , biết chấp nhận và vượt lên trong cuộc sống gian khổ, thử thách bằng ý chí, niềm tin không để đánh mấtmình.
? Qua lời tác giả, em hình dung như thế nào về con người nơi đây?
+ Người đồng mình
 - thô sơ da thịt => mộc mạc, chân chất, khoẻ mạnh, tự chủ trong cuộc sống.
 - chẳng mấy ai nhỏ bé => không nhỏ bé về tâm hồn, ý chí và mong ước xây dựng quê hương.
- đục đá kê cao quê hương, còn quê hương thì làm phong tục => con người lao động cần cù, nhẫn nại làm nên truyền thống, phong tục tốt đẹp của quê hương.
? Từ những tình cảm tự hào về truyền thống con người quê hương, người cha dặn dò con những gì?
- Dặn con: không bao giờ nhỏ bé => mong muốn con tự tin, noi gương tiếp bước truyền thống, vững bước trên đường đời-> tình cảm của người cha luôn yêu thương, tin tưởng con
Hs thảo luận nhóm – 3p
? Qua những lời nói với con, người cha bộc lộ tình cảm nào đối với quê hương? Em cảm nhận được tình cảm của người cha đối với con như thế nào? Điều lớn lao nhất mà người cha muốn truyền cho con là gì?
Tiến hành: Gv giao nhiệm vụ cho 2 bàn 1 nhóm , Hs nhận nhiệm vụ thực hiện nhiệm vụ tại chỗ->trình bày miệng-> Hs bổ sung -> Gv tổng kết, chốt ghi kiến thức phần b
II. Đọc – hiểu văn bản
1. Đọc, chú thích
2. Kết cấu, bố cục
+ Thể loại: thơ tự do
+ Bố cục: 2 phần
- Phương thức biểu đạt: Biểu cảm kết hợp tự sự và miêu tả.
3. Phân tích
a. Nói với con về tình cảm cội nguồn.
-Những hình ảnh mộc mạc, thơ mộng- cuộc sống lao động cần cù, tươi vui gắn bó.
 Tình yêu thương, che chở của cha mẹ, sự đùm bọc của quê hương là cội nguồn sinh dưỡng để con khôn lớn, trưởng thành.
b. Niềm tự hào về sức sống mạnh mẽ, bền bỉ của quê hương
Cuộc sống vất vả, gian lao, ý chí vượt lên gian khổ.
 Từ sự gợi nhắc về cuộc sống gian khổ và những đức tính cao đẹp của người đồng mình, người cha muốn truyền cho con lòng tự hào về sức sống mãnh liệt bền bỉ, truyền thống cao đẹp của quê hương và niềm tự tin khi bước vào đời.
Hoạt động 3: Tổng kết, luyện tập, vận dụng- Thời gian: 3 p
Mục tiêu: Hs hiểu và trình bày được giá trị nội dung và nghệ thuật tiêu biểu của bài thơ
Phương pháp: vấn đáp, pháp khái quát hoá các chi tiết nghệ thuật
Kĩ thuật: động não, “trình bày một phút”
? Suy nghĩ, nêu những cảm nhận, ấn tượng sâu đậm của ban thân về giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ?
- Bài thơ thể hiện tình yêu thương thắm thiết của cha mẹ dành cho con cái. Tình yêu, niềm tự hào về quê hương đất nước.
Tích hợp đạo đức: Tình phụ tử, lòng biết ơn đối với bậc sinh thành.
? Đặt mình vào nhân vật hãy nói ngắn gọn về cảm xúc, suy nghĩ của mình khi nghe lời cha nói với con?
Hs: suy nghĩ trình bày ý tưởng, cảm xúc ...
NT;- Giọng điệu thiết tha, trìu mến, xây dựng các hình ảnh cụ thể mà có tính khái quát, mộc mạc mà vẫn giàu chất thơ.
- Bố cục chặt chẽ, dẫn dắt tự nhiên.
 Gv khái quát nội dung bài học- H đọc ghi nhớ- Sgk/74.
4. Tổng kết:
a. Nội dung:
b. Nghệ thuật:
c. Ghi nhớ: Sgk-74
4. Củng cố : Hoạt động 4. Mở rộng sáng tạo- Thời gian:2p
Mục đích: HS vận dụng kiến thức đã học để mở rộng, phát triển ý tưởng sáng tạo
Phương pháp: vấn đáp, sáng tạo 
Kĩ thuật: động não, trình bày một phút 
?Những ấn tượng sâu đậm của bản thân em về tình cảm gia đình, quê hương?
H: bộc lộ, tình yêu thương vô bờ bến của cha mẹ dành cho
Quê hương bồi đắp những tình cảm về giá trị truyền thống, cần lưu giữ, phát huy...
Tích hợp đạo đức: GV: Từ những tình cảm chân thành ấy mỗi chúng ta cần tự lập, tự tin, tự chủ trong việc thực hiện nhiệm vụ của bản thân và các công việc được giao; có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước 
5. Hướng dẫn về nhà và chuẩn bị bài mới: 3’
+ Bài cũ: 
- Học thuộc bài thơ, hiểu được nội dung và nghệ thuật của bài.
- Hoàn chỉnh bài tập. 
 + Bài mới: Chuẩn bị bài : Đọc – Hiểu văn bản Mây và sóng/88
+ Đọc kĩ bài và trả lời câu hỏi theo sgk ; tham khảo về thơ Tago.
? Em thấy bài thơ có điểm gì khác so với các thể thơ đã học về vần, luật, số câu, số tiếng...?
? Em có nhận xét gì về đối tượng trò chuyện của em bé? Vì sao em bé lại có thể trò chuyện được với họ ?
? Qua lời kể của em bé, em có suy nghĩ gì về lời mời gọi của những người sống trên mây và trong sóng?
? Em có đồng tình với sự lựa chọn của em bé không ? Nếu em là em bé, em sẽ làm gì trong trường hợp đó ?
? Vậy lời từ chối của em bé đã khẳng định điều gì?
? Ngoài ý nghĩa ngợi ca tình mẹ con, bài thơ còn gợi cho ta suy ngẫm về điều gì trong cuộc sống? 
? Lời đối thoại trong bài thơ có gì đặc biệt? ? Các hình ảnh thiên nhiên có ý nghĩa tượng trưng như thế nào? 
+ Chuẩn bị Tiết 125: Nghĩa tường minh và hàm ý 
V. Rút kinh nghiệm 
...............
...............