Giáo án Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 83: Văn bản "Khi con tu hú" - Năm học 2018-2019

 - Bức tranh trong sáng về làng quê ven biển với những hình ảnh khoẻ khoắn phi thường của người dân chài và tình cảm gắn bó thuỷ chung trong sáng của nhà thơ đối với quê hương. Hình ảnh chim tu hú, cánh đồng lúa...thân quen đã đi vào trong thơ của Tố Hữu nhẹ nhàng, truyền cảm và có sức lay động tâm hồn mỗi chúng ta. Để hiểu rõ hơn về bài thơ, về nhà thơ cô cùng các em tìm hiểu bài học hôm nay: Khi con tu hú. 
II. Hoạt động hình thành kiến thức mới.
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung cần đạt
* Hoạt động 2 (8P)
- HD tìm hiểu tác giả, tác phẩm.
? Qua chú thích trong SGK và bằng những hiểu biết của mình, em hãy giới thiệu vài nét ngắn gọn về tác giả Tố Hữu?
- Học sinh trình bày
- Giáo viên bổ sung thêm:
- Tố Hữu sinh ra trong một gia đình nhà nho nghèo. Bà mẹ giàu tình thương, hiền từ nhưng không may mất sớm để lại cho nhà thơ nhiều kỉ niệm sâu sắc. Người cha yêu thích thơ văn đã giúp cho Tố Hữu, ngay từ nhỏ, thuộc nhiều thơ 
và đã biết làm thơ Đường luật.
 Nhà thơ lớn lên ở quê hương xứ Huế mộng mơ, với sông Hương, núi Ngự, với những điệu hò mái nhì, mái đẩy... nên “Huế thơ, Huế nghĩa, Huế tình” đã trở đi, trở lại trong thơ ông trong trẻo như ca dao, mượt mà như câu hát dân ca...
- Thơ Tố Hữu luôn luôn theo sát những chặng đường lịch sử của Cách mạng Việt Nam.
 + “Từ ấy"(1937-1946) là tập thơ đầu tay của người thanh niên yêu nước say sưa với lí tưởng Đảng :
Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ
Mặt trời chân lý chói qua tim 
 + “Việt Bắc" là bản hợp xướng của nhân dân Việt Nam kháng chiến chống Pháp (1946-1954) mà kết thúc bằng chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ “Lừng lẫy năm châu chấn động địa cầu".
 + “Gió lộng" (1955-1961) là khúc ca vui ngợi ca công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, là tiếng thét căm thù, tiếng thét đấu tranh đối với bọn cướp nước và bán nước ở miền Nam.
 + “Ra trận" (1962-1971) là bài ca đánh Mĩ, là bài ca thắng Mĩ.
 + “Máu và hoa" (1972-1977) có cả sự mất mát, hi sinh và vinh quang chiến thắng.
 + “Một tiếng đờn" (1979-1992) là khúc hát khải hoàn sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Bắc - Nam sum họp một nhà, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội.
 Với những cống hiến to lớn ấy, Tố Hữu đã vinh dự được nhận nhiều giải thưởng cao quý:
 + Giải nhất Giải thưởng văn học Hội nhà văn Việt Nam (1954-1955) với tập thơ Việt Bắc.
 + Giải thưởng văn học ASEAN (Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (1996).
 + Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (1996).
-> Có thể khẳng định rằng: Tố Hữu là người mở đầu, người dẫn đầu nền thơ ca cánh mạng, thơ ca hiện đại Việt Nam. 
- Theo dõi tiếp phần chú thích và em hãy cho biết bài thơ Khi con tu hú được sáng tác trong hoàn cảnh đặc biệt nào?
- HS : Sáng tác trong nhà lao Thừa Phủ.
- GV: Tố Hữu ở lứa tuổi 18 cảm "thấy sung sướng vô biên khi bắt gặp lí tưởng cộng sản, đang say mê hoạt động cách mạng với tâm hồn lãng mạn, say mê, yêu đời với niềm vui phơi phới, bỗng bị nhốt giam trong nhà tù, cách biệt hoàn toàn với cuộc sống ở bên ngoài. Người chiến sĩ trẻ ấy cảm thấy ngột ngạt nên đã ghi lại tâm trạng đau khổ, sôi sục hướng ra cuộc sống bên ngoài.
? Em hãy nêu xuất xứ bài thơ? 
- GV Tập thơ có ba phần: Máu lửa - Xiềng xích - Giải phóng. Bài thơ Khi con tu hú chúng ta học hôm nay thuộc phần Xiềng xích, phần thứ hai của tập thơ.
? Bài thơ làm theo thể thơ nào?
- HS: Thể thơ lục bát.
 * Hoạt động 3 (25p)
- Hướng dẫn phân tích văn bản.
- GV nêu yêu cầu đọc: chú ý về nhịp thơ 2/2/2 hoặc 4/4; 3/3 về giọng điệu ở hai khổ thơ. Ở khổ thơ thứ nhất ; giọng đọc nhẹ nhàng, truyền cảm gợi cảm xúc vui tươi. Ở khổ thơ thứ hai; giọng đọc khỏe khoắn, nhấn mạnh, gợi tâm trạng của chiến sĩ khi ở trong tù.
- GV đọc mẫu và yêu cầu học sinh đọc sau đó nhận xét.
? Bài thơ có tên Khi con tu hú em hiểu gì về loài chim này ?
- HS nêu ngắn gọn.
- GV: Các chú thích còn lại các em tìm hiểu trong SGK.
- GV nhấn mạnh về đặc điểm của thể thơ lục bát. 
? Căn cứ vào mạch cảm xúc của bài thơ em hãy cho biết bài thơ chia làm mấy phần, nội dung chính của từng phần? 
? Bài thơ có nhan đề “Khi con tu hú”, chúng ta nên hiểu nhan đề bài thơ như thế nào? 
- GV gợi dẫn về cấu trúc, ý nghĩa.
- HS trả lời
 Nhan đề bài thơ là một sự diễn đạt chưa trọn ý một cách kì lạ. Kì lạ bởi chính chỗ chưa trọn vẹn đó đã mở ra bao nhiêu liên tưởng. Giờ đây, người ta không còn thấy bóng dáng cô đơn, nặng nề của người tù Tố Hữu mà chỉ nghe tiếng lòng nhà thơ đang rộn ràng, ngân vang khi đón nhận lấy tiếng chim tu hú từ xa rộn về. Tu hú gọi bầy là âm thanh hết sức quen thuộc ở chốn làng quê Việt Nam, báo hiệu cho sự chuyển mình của sự sống – mùa hè về. Lúc này, khi con tu hú gọi bầy, trong hoàn cảnh tách biệt với cuộc sống bên ngoài, người chiến sĩ cách mạng càng cảm thấy yêu cuộc sống tự do tươi đẹp bên ngoài hơn.
- GV chuyển ý: Bài thơ không chỉ độc đáo ở nhan đề mà còn đặc sắc về nội dung . Vậy nội dung bài thơ đặc sắc như thế nào. Cô, các em cùng tìm hiểu bài thơ. Trước hết, chúng ta cùng tìm hiểu ...
- GV gọi học sinh đọc 6 câu thơ đầu.
? Em hãy cho biết khúc ca vào hè, bản nhạc vào hè được gợi tả từ những âm thanh nào? 
? Tại sao tác giả bắt đầu bằng âm thanh tiếng chim tu hú, tiếng ve ngân, tiếng sáo diều? 
- GV: Câu thơ không nhằm miêu tả tiếng chim mà gợi nhắc đến thời điểm tu hú gọi bầy. Có những âm thanh gợi ra kỉ niệm, làm xúc động lòng người: Tiếng trống trường, tiếng ve ran 
? Vậy những âm thanh ấy đã làm thức dậy trong tâm hồn người chiến sĩ trẻ trong tù một cuộc sống như thế nào?
- GV bình: Bức tranh mùa hè có âm thanh gợi mở của loài chim báo hiệu ngày hè Tu hú gọi bầy mà, âm thanh của tiếng ve ngân nga tạo nên một bản nhạc của đồng quê. Âm thanh ấy vừa gợi ra sự tươi vui, rộn rã. Vừa là sự sống ở ngoài đang tưng bừng, náo nhiệt cứ mời gọi làm cho nhân vật trữ tình quên đi nỗi cô đơn: 
 Cô đơn thay là cảnh thân tù
 Tai mở rộng mà lòng sôi rạo rực...
- GV dẫn: Những âm thanh của cuộc sống như có sức mạnh tác động đến tâm hồn của người tù. Để rồi từ âm thanh quen thuộc, người tù đã thấy được bức tranh thiên nhiên không chỉ có âm thanh mà còn có màu sắc. 
? Vậy những màu sắc ấy được gợi lên qua những hình ảnh thơ nào?
HS trả lời.
? Qua những chi tiết thơ này, em có nhận xét gì
về cách dùng từ ngữ của nhà thơ?
? Từ những tính từ gợi tả màu sắc, em hình dung bức tranh mùa hè như thế nào? 
? Em hãy cho biết nắng đào là nắng như thế nào? Có đặc biệt gì trong cách dùng từ?
- HS trả lời: Nắng đào là nắng màu hồng.
- GV bình, mở rộng:
 Chỉ bằng vài đường nét, màu sắc, âm thanh, mà nhà thơ đã vẽ lên một bức tranh đầy nhựa sống với cánh đồng lúa chiêm quen thuộc. Hình ảnh lúa chiêm quen thuộc của quê hương đã bao lần đi vào thơ Tố Hữu:
 “Đây từng ô mạ xanh mơn mởn
 ...Ôi ruộng đồng quê thương nhớ ơi!”
Giờ đây lại hiện về trong trạng thái căng đầy nhất, viên mãn nhất, những sắc màu rực rỡ nhất của mùa hè. Đặc biệt với một tâm hồn thơ tinh tế, Tố Hữu đã cảm nhận sự đổi thay của màu nắng với nhiều góc độ. Nếu ánh nắng của đôi lạt ban chiều qua bài (Tâm tư trong tù), ánh nắng yếu ớt dễ bị bóp nghẹt bởi bóng tối thì một ánh nắng đào giữa mùa hè, lấp đi dấu ấn của vườn râm. Câu thơ gợi ra một không gian thoải mái, ấm áp với sắc hồng kì lạ.
? GV: Bức tranh mùa hè đâu chỉ có âm thanh, màu sắc mà còn đong đầy hương vị. Em hãy tìm những chi tiết thơ miêu tả hương vị ấy?
GV: Bức tranh mùa hè không tĩnh lặng mà ta như còn nghe được sự vận động của sự sống trong câu thơ: “Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần”. Em hãy trình bày cái hay, cái đẹp về việc dùng từ ngữ của tác giả ở câu thơ trên?
- HS trả lời: Đang, dần phó từ chỉ thời gian, chỉ sự vận động của sự vật.
- GV bình: Các phó từ: đang, dần, câu thơ “ Lúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dần” đã diễn tả được sự vận động của sự vật, một sự vận động chuyển mình. Các từ “ đang, dần” kết hợp với từ “chín, ngọt” gợi ra sự vật đang trong giai đoạn căng tròn, viên mãn, ngọt ngào...tất cả đều tiến tới sự hoàn mĩ. 
? Vậy một cuộc sống như thế nào được gợi ra từ những hình ảnh thơ này?
 ? Bức tranh vào hè rộn rã âm thanh, rực rỡ sắc màu, ngọt ngào hương vị tưởng chừng như đang thu dần lại thì bỗng được mở ra bằng một không gian rộng lớn hơn:
 “Trời xanh càng rộng, càng cao
 Đôi con diều sáo lộn nhào từng không...”
? Em hãy tìm những hình ảnh gợi tả không gian của bức tranh ngày hè? 
? Theo em, tác giả đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào trong hai câu thơ ấy ?
- HS trả lời.
- GV bình: - Điệp từ càng (cặp từ hô ứng trong câu ghép) như mở ra một không gian cao hơn, rộng hơn, xanh hơn. Đôi con diều sáo bay lượn gợi một không gian bao la, tự do, yên bình. Dấu ba chấm như muốn nói rằng còn nhiều sự vật chưa kể hết và đó là một không gian dài, rộng đến vô cùng vô tận, không có điểm dừng.
? Hình ảnh đôi con diều sáo bay lượn trên bầu trời đã tác động như thế nào đến tâm tư người tù?
- HS suy nghĩ trả lời.
- GV bình: Thấp thoáng trong ánh nhìn của người tù là một không gian rộng lớn đến vô cùng. Diều có được sự tự do bay lượn trong vùng trời riêng kia. Huống chi là con người. vậy mà thực tế thì sao? Con người cô đơn, mất tự do hơn bao giờ hết.
? Một không gian như thế nào gợi lên từ những hình ảnh thơ này? 
? Như vậy tác giả cảm nhận bức tranh cuộc sống mùa hè bằng những giác quan nào? 
- HS: Tác giả cảm nhận bằng: Thính giác, thị giác, khứu giác, vị giác...
? Qua đó em hãy trình bày cảm nhận của em về bức tranh ngày hè qua tâm tưởng người tù?
- GV bình: Mười chín tuổi, còn trẻ trung, bồng bột, người thanh niên Tố Hữu đã tìm thấy cho mình lí tưởng cao đẹp cuộc đời. Những bước đi không mỏi mệt trên chặng đường chông gai, phút chốc phải dừng đột ngột, bị bó buộc tù hãm khiến cho Tố Hữu không khỏi có lúc thốt lên chua xót: “Cô đơn thay là cảnh thân tù”. Nhưng rồi phút giây ấy cũng nhanh chóng đi qua, nhường chỗ cho không gian cảnh vật tràn trề nhựa sống: những bông lúa chín, hạt bắp vàng, ánh nắng đào, trời xanh rộng, đôi sáo diều, tiếng ve ngân Phải có một sự tưởng tượng lãng mạn, bay bổng và một tâm hồn mến yêu sự sống sâu sắc mới có thể vẽ lại toàn bộ bức tranh phong cảnh mùa hè sống động đến vậy. 
- Câu hỏi thảo luận:
Có ý kiến cho rằng 6 câu thơ đầu chỉ thuần túy tả cảnh, em có đồng ý không? 
- HS: Không thuần túy tả cảnh, mà tả tâm trạng. Khao khát cuộc sống tự do đến cháy bỏng.
- GV: ? Từ khung cảnh vào hè đặc biệt này, em có nhận xét gì về nét đẹp tâm hồn và tình cảm của nhà thơ ?
- GV chốt, bình: Thiên nhiên hiện lên tuyệt đẹp kia không phải là hiện thực, tất cả chỉ là sự tưởng tượng của một tâm hồn mơ mộng khi căng tất cả các giác quan để nghe, để nhìn, để ngửi, để cảm nhận không khí hè qua tiếng gọi bầy của tu hú. Chỉ bằng vài đường nét, màu sắc, âm thanh, nhà thơ đã vẽ lên một bức tranh tràn trề nhựa sống. Như vậy khổ thơ không đơn thuần tả cảnh mà qua đó để bày tỏ khát vọng yêu cuộc sống. Có thể nói, nhà tù chỉ có thể giam cầm người tù cách mạng bằng thể xác chứ không giam cầm con người ta về mặt tinh thần. Bác Hồ kính yêu của chúng ta, trong tập “Nhật kí trong tù” ngay lời đề từ người đã viết:
 Thân thể ở trong lao
 Tinh thần ở ngoài lao
 Muốn lên sự nghiệp lớn
 Tinh thần càng phải cao.
Trong những ngày bị bắt giam mà người luôn hướng ra thế giới bên ngoài. Hướng tới cái “đẹp” 
 Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
 Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ. 
Cả hai nhà thơ đều có tâm hồn yêu thiên nhiên, hướng tới cái đẹp. Như vậy đằng sau bức tranh thiên nhiên là tinh thần lạc quan yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống.
GV: Chuyển ý sang phần 2 
 Nếu sáu câu thơ đầu, Tố Hữu đã tái hiện sinh động một bức tranh vào hè đầy sức sống. Tiếng chim tu hú không chỉ gọi bầy mà còn gọi cả mùa màng, gọi cả thế giới sự vật chuyển động trong từng nhành cây thớ vỏ. Một thế giới sự vật hô ứng không ngừng. Bức tranh tâm tưởng thể hiện sức cảm nhận mãnh liệt, tinh tế của một tâm hồn trẻ trung, yêu đời nhưng đang mất tự do nên khao khát tự do đến cháy ruột, cháy lòng... thì bốn câu thơ tiếp theo lại là những cảm xúc, tâm trạng của nhân vật trữ tình trong cảnh thực sự ngột ngạt trong phòng gian của người chiến sĩ trẻ.
 Ta nghe hè dậy bên lòng... 
? Câu thơ đầu của khổ hai gì đặc sắc ?
- HS trả lời; Dùng đại từ ta, nghệ thuật ẩn dụ chuyển đổi cảm giác.
- GV bổ sung: Nếu như ở đoạn 1, cảm xúc của nhân vật trữ tình được gửi vào cảnh vật thì ở đoạn 2, nhân vật trữ tình trực tiếp bộc lộ cảm xúc, suy nghĩ của mình bằng việc sử dụng đại từ "ta", “Ta” vừa có cái chung chỉ tâm trạng của những người tù cách mạng đều có chung cảnh ngộ. Vừa có cái riêng - chỉ Tố Hữu "Ta nghe hè dậy bên lòng". Nghe không hẳn là bằng thính giác, mà nghe bằng sức mạnh của tượng tượng, sức mạnh tâm hồn. Khi tưởng tượng ra cảnh mùa hè ở thế giới bên ngoài cửa sắt, người tù chiến sĩ cách mạng càng cảm thấy trỗi dậy mùa hè trong lòng mình. Đó chính là mùa hè cách mạng, mùa hè chân lí, mùa hè của tuổi trẻ với khao khát tự do. 
? Từ nhận thức trên em hãy cho biết người tù đã lắng nghe và đón nhận mùa hè như thế nào? 
- GV gợi ý người tù có đón nhận bằng thính giác không hay bằng sức mạnh tâm hồn.?
? Sự chuyển biến trong cảm nhận chính là sự chuyển biến trong tâm trạng. Vậy tâm trạng ấy được nhà thơ ghi lại bằng những hình ảnh thơ nào?
? Em có nhận xét gì về từ ngữ, giọng điệu, nhịp của hai câu thơ : Mà chân....uất thôi
? Tại sao tác giả lại viết: Mà chân muốn đạp...Em hãy phân tích tác dụng của từ đạp trong ý thơ?
- GV: Bình: Như chúng ta đã thấy cuộc sống mùa hè bên ngoài song sắt tươi vui, náo nức với bao sắc màu, âm thanh, hương vị của cuộc sống đối lập hẳn với cuộc sống ngột ngạt thiếu sinh khí khi ở trong phòng giam chật chội. Khiến cho sự ngột ngạt càng trở nên ngột ngạt, sự khao khát càng trở nên khao khát, sự bức bối càng thêm bức bối khiến người tù phải thốt lên, phải khao khát hành động phá cũi, sổ lồng: Đạp tan phòng để ôm lấy mùa hè tự do. 
? Nhận xét giá trị biểu cảm của từ ngột, uất, từ cảm thán ôi, thôi.?
- HS: uất, ngột-> ngột ngạt, bức bối
- GV bình: Mặc dù, từ trong sâu thẳm tâm tư mình người tù đã nhận ra tất cả cuộc sống náo nức, vui tươi bên ngoài chỉ là tưởng tượng trong tâm trí nhà thơ. Còn thực tại kẻ thù đang giày xéo quê hương, mà thực chất không gian tự do mà nhà thơ khao khát bên ngoài kia cùng chỉ là một không gian tù hãm, một cái lồng to giam chí lớn, như chùm lên cuộc sống của con người, của quê hương. Nhà thơ rất muốn thoát khỏi nơi này để trở về tham gia hoạt động cách mạng. Chi tiết thơ là sự bừng tỉnh của lí trí, là tâm trạng uất ức, ngột ngat muốn đạp bỏ tất cả tìm đến với không gian tự do.
 ? Từ việc phân tích trên em hiểu gì về tâm trạng của nhà thơ? 
Bài thơ kết thúc bằng hình ảnh : Con chim...
? Theo em, từ cứ có ý nghĩa như thế nào? 
Và các em lưu ý: Mở đầu bài thơ là âm thanh chim tu hú và ở cuối bài thơ lại xuất hiện âm thanh của chim tu hú. Đó chính là kết...ứng.
? Âm thanh tiếng chim tu hú ở đầu và cuối bài thơ có gì giống và khác nhau ? 
- Câu đầu: Tiếng chim tu hú gợi ra cảnh tượng trời đất bao la, tưng bừng sự sống lúc vào hè - niềm say mê cuộc sống.
- Câu cuối : Tiếng tu hú lại khiến cho người chiến sĩ đang bị giam cầm cảm thấy hết sức ngột ngạt đau khổ, bực bội. Tiếng tu hú cứ khắc khoải, giục giã, thiêu đốt. Cứ thôi thúc giống như tiếng gọi tha thiết của tự do.
? Qua việc phân tích em cảm nhận như thế nào về tâm trạng người tù trong bốn câu thơ cuối? 
? Em cảm nhận được những điều cao đẹp nào từ tâm hồn ấy ? 
- GV: Lòng yêu cuộc sống, niềm khát khao tự do cháy bỏng của người chiến sĩ CM trong cảnh tù đày. 
? Cùng thể hiện niềm khao khát tự do cháy bỏng song giữa bài thơ Nhớ rừng và bài Khi con tu hú có gì khác nhau?
- Khác nhau: Trong bài Nhớ rừng chỉ dừng lại ở tâm trạng buồn, u uất được thể hiện gián tiếp qua lời con hổ. Còn trong bài Khi con tu hú lại thể hiện khát vọng tự do vươn tới đích là phải tháo cũi, sổ lồng.
 - GV liên hệ với bài Đập đá ở Côn Lôn để thấy sự gặp gỡ giữa Tố Hữu và Phan Châu Trinh.
- GV đưa hai bức tranh cảnh ngày hè, cảnh trong tù ? 
? Hãy nhắc lại nội dung của hai bức tranh và có nhận xét gì về hai bức tranh?
? Bài thơ còn cho ta hiểu thêm điều gì về tâm hồn nhà thơ TH ? 
? Gọi học sinh đọc phần ghi nhớ ?
- GV: Đưa lời kết: “ Khi con tu hú” là một bài thơ kết hợp hài hòa cảnh và tình. cảnh mở ra bao rạo tực, tha thiết, tình lắng đọng da diết trầm buồn. Với tâm hồn dân tộc, ngòi bút tinh hoa mềm mại, Tố Hữu xứng đáng với danh hiệu con chim đầu đàn trong nền thơ ca cách mạng Việt Nam.
- Liên hệ: Thế hệ thanh niên ngày nay( tư tưởng, tình cảm...)
I. Tìm hiểu chung 
1. Tác giả: 
- Tố Hữu (1920- 2002)- tên khai sinh: Nguyễn Kim Thành.
- Quê: Thừa Thiên Huế.
- Được coi là lá cờ đầu của phong trào thơ ca cách mạng và kháng chiến. 
2. Tác phẩm: 
- Hoàn cảnh: Sáng tác tháng 7-1939 tại nhà lao Thừa Phủ.
- Xuất xứ: Trích trong tập thơ Từ ấy
( Phần Xiềng xích )
II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN.
 1. Đọc, chú thích:
 2. Thể thơ- bố cục
 a. Thể thơ: lục bát
 b. Bố cục : 2 phần
- Sáu câu đầu: Bức tranh thiên nhiên mùa hè qua tâm tưởng người tù cách mạng.
- Bốn câu cuối: Tâm trạng người tù cách mạng.
 3. Phân tích :
 *) Ý nghĩa nhan đề bài thơ:
- Báo hiệu mùa hè đến
-> Tiếng chim tu hú gợi mở mạch cảm xúc cho bài thơ.
a) Bức tranh thiên nhiên ngày hè qua tâm tưởng người tù cách mạng.
* Âm thanh:
- Tu hú gọi bầy
- Tiếng ve ngân
- Tiếng sáo diều
-> Âm thanh gần gũi, quen thuộc đặc trưng của mùa hè.
-> Gợi một cuộc sống tươi vui, rộn rã.
 * Màu sắc:
- Màu vàng: 
+ lúa chiêm chín.
+ bắp vàng hạt.
- Màu hồng: nắng đào.	
- Màu xanh: trời.
- Sử dụng những tính từ gợi tả màu sắc.
-> Bức tranh mùa hè rực rỡ, tươi tắn.
* Hương vị:
- Lúa chiêm đang chín.
- Trái cây ngọt dần.
- Từ “đang, dần” là phó từ diễn tả được sự vận động của sự vật.
-> Hương vị ngọt ngào của cuộc sống.
* Không gian:
- Trời :- Rộng cao
- Diều sáo lộn nhào...
- Điệp từ, tính từ, hình ảnh sống động, dấu chấm lửng.
-> Một không gian rộng, khoáng đạt, tự do.
=> Bức trạnh cảnh ngày hè sống động rộn rã âm thanh, rực rỡ sắc màu, ngọt ngào hương vị, không gian khoáng đạt.
=> Một tâm hồn nồng nàn yêu cuộc sống; khao khát cuộc sống tự do; nhạy cảm với mọi biến động của cuộc đời.
b) Tâm trạng người tù.
- Ta nghe hè dậy bên lòng
- Dùng đại từ ta, động từ, ẩn dụ chuyển đổi cảm giác. 
=> Người tù cách mạng đón nhận mùa hè bằng sức mạnh tâm hồn.
Mà chân muốn đạp tan phòng,/ hè ôi.
 Ngột làm sao /chết uất thôi
->Từ cảm thán trực tiếp, động từ mạnh, giọng uất ức, nhịp thay đổi 6/2, 3/3.
-> Tâm trạng ngột ngạt, đau khổ, uất ức đến cực độ.
- Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu
- Cứ: lặ