Giáo án Hóa học Lớp 9 - Tiết 61+62 - Năm học 2020-2021 - Trần Mạnh Hùng

 Trường THCS Sơn Tiến Giáo án Hóa học 9
Ngày soạn: 16/04/2021
Ngày giảng: 19/04/2021
 Tiết 61. CHẤT BÉO TRIỂN KHAI HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO
 CHỦ ĐỀ: CHẤT BÉO VÀ SẢN XUẤT XÀ PHÒNG 
 A. Bài chất béo
 I. Mục tiêu: 
1.Kiến thức:HS biết được 
-Khái niệm chất béo, trang thái tự nhiên, công thức tổng quát của chất béo đơn giản là 
(RCOO)3C3H5, đặc điểm cấu tạo
- Tính chất vật lí: Trạng thái, tính tan.
-Tính chất hoá học: Phản ứng thuỷ phân trong môi trường axit và trong môi trường 
kiềm(pứ xà phòng hoá)
-Ứng dụng: Là thức ăn quan trọng của người và động vật, là nguyên liệu trong công 
nghiệp.
2.Kĩ năng:
-Quan sát thí nghiệm, hình ảnh rút ra được nhận xét về công thức đơn giản, thành 
phần cấu tạo và tính chất của chất béo.
-Viết được PTHH của phản ứng thuỷ phân trong môi trường axit và trong môi trường 
kiềm(phản ứng xà phòng hoá)
-Phân biệt chất béo(dầu ăn, mỡ ăn) với hiđrocacbon (dầu mỡ công nghiệp)
-Tính khối lượng xà phòng thu được theo hiệu suất
3. Thái độ: GD lòng yêu thích môn học.
II. Chuẩn bị:
-Tranh vẽ 1 số loại thức ăn , trong đó có loại chứa nhiều chất béo (đậu, lạc, bơ, thịt)
-Dầu ăn, benzen, nước, ống nghiệm .
IV. Tiến trình bài giảng.
 1. Ổn định tổ chức 
 2. Kiểm tra bài cũ
?Viết phương trình hoá học thực hiện dãy chuyển hóa sau?
Etilen Rượu etylic Axit axetic Etyl axetat Axetat natri
 3. Bài mới 
 Hoạt động của thầy và trò Kiến thức cơ bản
 Hoạt động 1:Chất béo có ở đâu I. Chất béo có ở đâu?
 -GV cho HS xem tranh ảnh hoặc mẫu vật Chất béo có nhiều ở mô mỡ động vật; 
 ?Trong tự nhiên, chất béo có ở đâu? ở quả và hạt của thực vật 
 -GV nhận xét và rút ra kết luận
 -GV cho HS quan sát mẫu mỡ lợn , dầu lạc 
 và mỡ xe máy:
 ?Mỡ xe máy có phải là chất béo không? 
 ?Mỡ xe máy có thành phần chủ yếu là gì?
 Hoạt động 2:Chất béo có những tính chất II. Chất béo có những tính chất vật 
 vật lí quan trọng nào? lí quan trọng nào?
 -GV tiến hành TN: cho vài giọt dầu ăn 
 vào:+ Ống nghiệm 1: đựng nước - Nhẹ hơn nước, không tan trong nước.
 + Ống nghiệm 2: đựng benzen - Tan được trong benzen ,xăng, dầu 
 lắc nhẹ và quan sát. hoả...
 Họ và tên Giáo Viên: Trần Mạnh Hùng Năm học 2020 - 2021 1 Trường THCS Sơn Tiến Giáo án Hóa học 9
 - HS quan sát hiện tượng, nhận xét nêu tính 
 chất vật lí của chất béo 
 -GV bổ sung và kết luận III. Chất béo có thành phần và cấu 
 Hoạt động 3:Chất béo có thành phần và tạo như thế nào?
 cấu tạo như thế nào?
 -GV: Đun chất béo ở nhiệt độ, áp suất cao, 
 người ta thu được glixerrol và axit béo - Glixerrol(glixerin):CH2 – CH – CH2
 -GV viết CTCT của glixerol và axit béo:
 ?Hãy nhận xét đặc điểm cấu tạo của OH OH OH
 glixerol , so sánh với rượu etylic? - Axit béo: R - COOH
 -GV: Gốc R có thể giống hoặc khác nhau; - Công thức chung là 
 R có thể là C17H35, C15H31, C17H33,... (R- COO)3C3H5 
 ?Nhận xét về thành phần của chất béo? -Chất béo là hỗn hợp nhiều este của 
 Chất béo thuộc loại hợp chất gì? glixerol và các axit béo . 
 ?Vậy chất béo là gì ? 
 -GV bổ sung và kết luận IV. Chất béo có tính chất hóa học 
 Hoạt động 4:Chất béo có tính chất hóa quan trọng nào?
 học quan trọng nào? *Phản ứng thuỷ phân trong môi trường 
 -GV: Đun chất béo với nước(có axit làm axit:
 o
 axit, t
 xúc tác) thu được glixerrol và axit béo (RCOO)3C3H5 + 3H2O 
 -GV giới thiệu TN thuỷ phân chất béo trong C3H5(OH)3 + 3RCOOH 
 môi trường axit và yêu cầu HS viết PTHH (glyxerol) (axit béo)
 ?Giải thích sự hấp thụ chất béo của cơ thể *Phản ứng thuỷ phân trong môi trường 
 như thế nào ? kiềm(Phản ứng xà phòng hoá)
 t
 -Tương tự GV giới thiệu pứ thuỷ phân của (RCOO)3C3H5 + 3NaOH  
 chất béo trong môi trường kiềm (còn gọi là C3H5(OH)3 + 3RCOONa 
 pứ xà phòng hóa )và yêu cầu HS viết RCOONa(muối) là thành phần chính 
 PTHH của xà phòng 
 Hoạt động 5:Chất béo ứng dụng gì? V. Chất béo ứng dụng gì?
 -GV yêu cầu HS cho biết vai trò của chất -Chất béo là 1 thành phần cơ bản trong 
 béo đối với cơ thể người và động vật thức ăn của người và động vật 
 ?Nêu ứng dụng cơ bản và cách bảo quản -Chất béo dùng để điều chế glixerol và 
 chất béo ? xà phòng 
 B. TRIỂN KHAI HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO CHỦ ĐỀ: CHẤT BÉO VÀ 
SẢN XUẤT XÀ PHÒNG 
I. MỤC TIÊU:
- Học sinh vận dụng được các kiến thức về chất béo để điều chế thành công xà phòng 
từ các nguyên liệu khác nhau: mỡ động vật, dầu dừa, dầu đậu nành.
- Biết được vai trò của chất béo với sự sống và trong công nghiệp.
- Phát triển năng lực thực hành, sử dụng ngôn ngữ khoa học trong cuộc sống, năng lực 
làm việc theo nhóm.
- Có ý thức bảo vệ môi trường.
II. THỜI GIAN THỰC HIỆN BÁO CÁO: 1 tuần (sau khi học xong bài Chất béo)
III. THIẾT BỊ VÀ VẬT TƯ:
- Sách giáo khoa Hóa học 9 - Giấy A0, A4
- Máy tính có kết nối internet
2 Họ và tên Giáo Viên: Trần Mạnh Hùng Năm học 2020 - 2021 Trường THCS Sơn Tiến Giáo án Hóa học 9
- Hóa chất: mỡ ĐV hoặc dầu TV, NaOH rắn, nước, NaCl rắn, cồn 900...
- Dụng cụ: Nồi, khuôn, cốc đong, bếp, đũa khuấy.... 
IV. HÌNH THỨC HOẠT ĐỘNG: 
 Theo nhóm 4 – 6 em (các em tự đăng ký nhóm, gần nhà nhau để tiện trao đổi và thực 
hiện; cử nhóm trưởng, thư ký)
V. HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC:
Hoạt động 1: Tìm kiếm thông tin
1) Thông tin từ sách giáo khoa:
- Từng cá nhân trong nhóm đọc bài 47: Chất béo, Sách Giáo Khoa Hóa học 9 để thu 
nhận các thông tin và kiến thức về các nội dung sau:
+ Khái niệm chất béo, thành phần và tính chất hóa học của chất béo.
+ Vai trò và ứng dụng của chất béo trong đời sống, sản xuất chất béo.
2) Thông tin từ các nguồn khác:
- Nhóm trưởng phân công mỗi thành viên lựa chọn một trong các từ khóa về chất béo 
như: chất béo là gì, vai trò của chất béo, ứng dụng của chất béo... để tìm kiếm những 
thông tin này trên mạng internet.
 Hoạt động 2: Xử lý thông tin
Sơ đồ tư duy về chất béo
 Hoạt động 3: Xây dựng ý tưởng sản phẩm
- Bước 1: Các nhóm thống nhất lựa chọn nguyên liệu chính để sản xuất xà phòng của 
nhóm mình: từ mỡ lợn hoặc từ dầu dừa
- Bước 2: Phân công từng thành viên chuẩn bị hóa chất, dụng cụ và cách tiến hành thí 
nghiệm.
- Bước 3: Cả nhóm thống nhất lựa chọn loại hình trình bày báo cáo: video, hình ảnh. 
Bản trình chiếu.
Hoạt động 4: Tiến hành điều chế xà phòng
- Các nhóm về nhà tự tiến hành làm, mô tả lại các bước, quay video hoặc chụp ảnh lại 
các bước làm (có thể dùng điện thoại của phụ huynh).
- Học sinh có thể tham khảo cách tiến hành từ clip hướng dẫn làm trên mạng internet.
- Lưu ý: về cách hòa tan NaOH rắn vào nước cần cẩn thận, đeo kính, găng tay, khẩu 
trang, và cho từ từ NaOH vào nước.
* CHUẨN BỊ:
+ Hóa chất: Mỡ lợn hoặc dầu dừa (tùy nhóm đăng ký) 200g; nước 100g; cồn 90 độ; 
NaOH rắn 70g;
+ Dụng cụ: cân, nồi, máy xay cầm tay, thìa, đũa, bát, cốc (hoặc hộp làm khuôn).
* TIẾN HÀNH: Dùng bông thấm cồn 900 vệ sinh các dụng cụ nồi, bát, máy xay...
+ Đong 100g nước vào bát, đổ từ từ 70g NaOH rắn vào bát nước, khuấy đều cho đến 
khi NaOH tan hoàn toàn. Để nguội dung dịch xuống còn khoảng 600C.
+ Cân 200g dầu dừa (lỏng). Đổ ½ lượng dầu dừa vào bát, đặt bát vào lò vi sóng, đun 
nóng ở 70 – 800C trong 1 phút (hoặc có thể đun cách thủy bằng nồi trên bếp). Đổ phần 
dầu dừa nóng vào nửa dầu nguội còn lại, khuấy đều sao cho nhiệt độ còn khoảng 
600C.
+ Đổ bát dung dịch NaOH nóng trên vào nồi dầu dừa nóng. Dùng máy xay cầm tay 
trộn đều hỗn hợp đến khi thu được một hỗn hợp đông đặc, hơi mềm màu trắng.
 Họ và tên Giáo Viên: Trần Mạnh Hùng Năm học 2020 - 2021 3 Trường THCS Sơn Tiến Giáo án Hóa học 9
+ Để xà phòng có thêm màu sắc và hương thơm, có thể cho thêm chất tạo màu như: 
gấc, tinh nghệ, củ dền...hoặc tạo hương thơm như các loại tinh dầu sả, chanh...trước 
khi xay trộn hỗn hợp.
+ Đổ nhanh hỗn hợp đông vào cốc hay khuôn. Sau 30 phút sẽ được hỗn hợp đông rắn 
=> xà phòng.
+ Sản phẩm xà phòng tự làm cần để 4 – 6 tuần mới sử dụng để phản ứng thủy phân 
diễn ra hoàn toàn và xà phòng được ổn định hóa.
4. Củng cố, đánh giá Cho HS làm bài tập 1, 2(SGK/147)
5. Dặn dò BTVN: 3,4 (SGK/147)
Ngày soạn: 16/04/2021
Ngày giảng: 22/04/2021
 Tiết 62. Bài 48: LUYỆN TẬP
 RƯỢU ETYLIC, AXIT AXETIC VÀ CHẤT BÉO
 I. Mục tiêu:
1.Kiến thức:
Củng cố các kiến thức cơ bản về CTCT, tính chất vật li, tính chất hoá học của rượu 
etylic, axit axetic và chất béo.
2.Kĩ năng:
-Rèn luyện kĩ năng viết pthh,giải một số dạng bài tập dung dịch, toán hiệu suất, về độ 
rượu, nhận biết rượu etylic, axit axetic, chất béo
3. Thái độ: GD lòng yêu thích môn học.
II. Chuẩn bị: GV chuẩn bị bảng phụ(như phần I SGK)
III. Tiến trình bài giảng.
 1. Ổn định tổ chức 
 2. Kiểm tra bài cũ?Viết công thức chung, nêu tính chất hoá học của chất béo?
 3. Bài mới
 Hoạt động của thầy và trò Kiến thức cơ bản
 Hoạt động 1: Kiến thức cần nhớ I. Kiến thức cần nhớ
 -GV yêu cầu HS làm việc theo nhóm và 
 hoàn thành bảng 1 trong 4’
 - Tổ chức thảo luận lớp.GV kết luận 
 CTCT Tính chất vật lí Tính chất hoá học
 Rượu CH3-CH2-OH Là chất lỏng không - Tác dụng với O2:
 o
 t
 etylic màu, nhẹ hơn nước, tan C2H6O + 3O2 CO2+ H2O
 vô hạn trong nước, sôi ở - Tác dụng với Na:
 o
 78,3 C, là dung môi hòa CH3-CH2-OH+Na
 tan nhiều chất: I2,C6H6 CH3-CH2-ONa + H2O
 ...
 Axit CH3- COOH Là chất lỏng không - Có tính chất của 1 axit yếu
 axetic màu, vị chua, tan vô hạn - Tác dụng với rượu:
 H
 trong nước CH3 –COOH + HO-C2H5 
 o
 SO đặc, t
 2 4 CH3COOC2H5 + H2O 
 Chất (R-COO)3C3H5 Nhẹ hơn nước, không - Phản ứng thuỷ phân:
 o
 axit, t
 béo tan trong nước, tan (RCOO)3C3H5 + 3H2O 
 trong benzen, dầu hỏa, C3H5(OH)3 + 3RCOOH 
4 Họ và tên Giáo Viên: Trần Mạnh Hùng Năm học 2020 - 2021 Trường THCS Sơn Tiến Giáo án Hóa học 9
 xăng.... - Phản ứng xà phòng hoá
 (RCOO)3C3H5 +3NaOH 
 C3H5(OH)3 + 3RCOONa
 Hoạt động 2: Bài tập II. Bài tập
 * BT2(SGK/148): 1. Bài tập 2(SGK/148): 
 -HS: đọc đề bài
 o
 axit, t
 ?Etyl axetat thuộc loại hợp chất nào đã CH3COOC2H5 + H2O 
 học? C2H5OH + CH3COOH 
 ?Hãy nhắc lại tính chất hoá học của CH3COOC2H5 + NaOH 
 este thông qua tính chất hoá học của C2H5OH + CH3COONa
 chất béo?
 -GV: Tương tự chất béo, hãy viết 
 phương trình phản ứng thủy phân của 
 etyl axetat
 - HS: 2 em lên viết phương trình phản 
 ứng, HS khác nhận xét bổ sung 
 -GV bổ sung và kết luận 
 * BT4(SGK/149): 2. Bài tập 4(SGK/149): 
 -HS: thảo luận nhóm để làm bài tập - Dùng quỳ tím nhận ra CH3COOH. 
 ?Để phân biệt được các chất cần dựa - Cho 2 chất lỏng còn lại vào nước, nếu:
 vào đặc điểm nào? + Chất nào tan hoàn toàn là rượu etylic. 
 - Đại diện nhóm trình bày, nhóm khác + Chất lỏng nào khi cho vào nước thấy có 
 nhận xét bổ sung chất lỏng không tan nổi lên trên đó là hỗn 
 -GV bổ sung và kết luận hợp của rượu etylic với chất béo 
 * BT6(SGK/149): 3. Bài tập 6(SGK/149): 
 -GV yêu cầu HS tóm tắt đề bài a/+ Trong 10(l) rượu 80 có 0,8(l) rượu 
 -HS: tóm tắt etylic nguyên chất . 
 bài Vdd rượu= 10(l) drượu = 0,8 g/ml 
 0
 độ rượu= 8 ,H = 92%, mrượu = 0,8 . 0,8 . 1000 = 640(g)
 drượu = 0,8g/ml ,C% giấm= 4% + Phản ứng lên men rượu :
 maxit= ? mddgiấm = ?
 -GV bổ sung(nếu cần) C2H5OH + O2 CH3COOH + H2O 
 -GV hướng dẫn HS tính khối lượng 46g 60g
 rượu . viết PTHH lên men rượu , tính 640g 640x60 = 834,78(g)
 khối lượng axit theo PTHH và thực tế 46
 thu được 834,78x92
 Vì H= 92% maxit = = 768(g) 
 -Từ khối lượng axit thực tế thu được 100
 GV hướng dẫn HS tính khối lượng giấm b/ Khối lượng giấm ăn thu được là:
 ăn 768
 mgiấm = x100 = 19200(g) 
 4
 4. Củng cố, đánh giá Nhận xét về tinh thần học tập của HS trong giờ
 5. Dặn dò - Hướng dẫn HS làm bài tập 7
 - BTVN: 1, 3, 5, 7(SGK/149)
 - Chuẩn bị giờ sau thực hành
 Họ và tên Giáo Viên: Trần Mạnh Hùng Năm học 2020 - 2021 5