Giáo án dạy thêm môn Ngữ văn Lớp 9 - Văn bản "Chiếc lược ngà"

CHIẾC LƯỢC NGÀ – Nguyễn Quang Sáng
I/Khái quát chung
Có những câu chuyện dù phải đọc nhiều lần ta vẫn không thể nhớ. Lại có những câu chuyện dù chỉ đọc một lần ta vẫn không thể quên. Có những hạnh phúc muộn màng và ngắn ngủi khiến ta phải trào nước mắt. Có những tình cảm nồng ấm và thiêng liêng mà ta chỉ cảm nhận được trong tổ ấm gia đìnhTất cả những ấn tượng ấy đều có từ truyện ngắn “Chiếc lược ngà” của nhà văn Nguyễn Quang Sáng - một truyện ngắn dung dị nhưng gây xúc động lòng người trước tình cảm sâu nặng của cha con ông Sáu.(tham khảo)
1.Tác giả
Nguyễn Quang Sáng là một trong những nhà văn xuất sắc của nên VHVN. Ông là cây bút viết nhiều thể loại: truyện ngắn, tiểu thuyết, kịch bản phim.
 Với cách viết dung dị, mộc mạc, các sáng tác của ông tập trung thể hiện vẻ đẹp về cuộc sống và con người Nam bộ trong chiến tranh cũng như hòa bình. “Chiếc lược ngà” là một truyện ngắn tiêu biểu của ông.
.....
2.Tác phẩm
HCST: Đây là tác phẩm được viết năm 1966 - khi cuộc kháng chiến chống Mĩ của đồng bào Nam bộ đang diễn ra rất ác liệt. 
ND chính: Tác phẩm đã ca ngợi tình phụ tử thiêng liêng cao đẹp trong hoàn cảnh éo le của chiến tranh.
a. Hoàn cảnh sáng tác: Viết năm 1966, tại chiến trường Nam Bộ trong thời kì kháng chiến chống Mỹ đang diễn ra ác liệt.
b. Thể loại: - PTBĐ – ngôi kể: truyện ngắn – tự sự - ngôi kể thứ nhất (nhân vật ông Ba – người chứng kiến)
c. Nhan đề: Chiếc lược ngà là cầu nối tình cảm 2 cha con ông Sáu.Chiếc lược ngà là kỉ vật của người cha vô cùng yêu con, để lại cho con trước lúc hi sinh.
d. Bố cục:2 phần 
P1: Ông Sáu về phép thăm nhà gần 3 ngày, bé Thu không nhận anh là ba nó, đến lúc hiểu ra sự thật thì cha con lại phải chia tay.
P2: Ông Sáu ở chiến khu làm chiếc lược ngà và hi sinh.
 e. Tóm tắt truyện
Ông Sáu xa nhà đi kháng chiến. Mãi đến khi con gái lên tám tuổi ông mới có dịp về thăm nhà, thăm con. Bé Thu – con ông – không nhận ra cha vì vết thẹo trên mặt làm ông không giống với người cha trong bức ảnh mà em biết. Em đối xử với ba như với người xa lạ. Cho đến lúc em nhận ra cha, tình cha con trỗi dậy mãnh liệt trong em thì cũng là lúc ông Sáu phải ra đi.
 Ở khu căn cứ, người cha ấy đã dồn hết tình cảm yêu thương và nỗi nhớ mong con vào một việc làm một chiếc lược bằng ngà voi để tặng cô con gái bé bỏng. Trong một trận càn, ông đã hy sinh. Trước lúc nhắm mắt, ông còn kịp trao cây lược ngà nhờ người bạn gửi về cho con gái của mình.
f/Tình huống truyện: “Chiếc lược ngà đã xây dựng được tình huống truyện bất ngờ, độc đáo :
Tình huống thứ nhất: hai cha con gặp nhau sau tám năm xa cách, nhưng thật trớ trêu là bé Thu không nhận cha, đến lúc em nhận ra và biểu lộ tình cảm thắm thiết thì ông Sáu lại phải ra đi. Đây là tình huống cơ bản của truyện.
Tình huống thứ hai: ở khu căn cứ, ông Sáu dồn tất cả tình yêu thương và mong nhớ đứa con vào việc làm cây lược ngà để tặng con, nhưng thật là đau xót vì ông Sáu lại hy sinh mà chưa kịp trao món quà ấy cho con gái.
Nếu tình huống thứ nhất bộc lộ tình cảm mãnh liệt của bé Thu với cha thì tình huống thứ hai lại biểu lộ tình cảm sâu sắc của người cha với đứa con. Chính vì thế, có thể nói tác phẩm này là bài ca về tình phụ tử thiêng liêng.
g. Khái quát nội dung và nghệ thuật 
Nội dung: thể hiện tình cha con cảm động và sâu nặng trong hoàn cảnh éo le, khắc nghiệt của chiến tranh.
Nghệ thuật: tình huống bất ngờ, tự nhiên, hợp lý; thành công trong việc miêu tả tâm lý và xây dựng tính cách nhân vật, đặc biệt là nhân vật trẻ em (bé Thu).
II/Phân tích
1/Nhân vật bé Thu : Bé Thu là một đứa trẻ hồn nhiên chân thật trong tình cảm, mãnh liệt trong tình yêu thương cha.
a.Giới thiệu chung 
“Chiếc lược ngà” được kể ở ngôi thứ nhất, người kể là ông Ba - người đồng đội của ông Sáu, người đã lặng lẽ dõi theo từ đầu đến cuối câu chuyện cảm động của cha con ông Sáu- bé Thu. 
Tóm tắt truyện:Truyện kể về hai cha con gặp nhau sau tám năm xa cách, nhưng thật trớ trêu là bé Thu không nhận cha, đến lúc em nhận ra và biểu lộ tình cảm thắm thiết thì ông Sáu lại phải ra đi. Ở khu căn cứ, ông Sáu dồn tất cả tình yêu thương và mong nhớ đứa con vào việc làm cây lược ngà để tặng con, nhưng thật là đau xót vì ông Sáu lại hy sinh mà chưa kịp trao món quà ấy cho con gái. 
Tuy nhiên, từ tình huống truyện éo le ấy, người đọc vẫn nhận ra đặc điểm riêng, cá tính riêng của nhân vật bé Thu: một cô bé tám tuổi bướng bỉnh nhưng dễ thương và đặc biệt có tình yêu ba sâu sắc, mãnh liệt. Tình yêu ấy được thể hiện trong hai hoàn cảnh trái ngược nhau, trước và sau khi nhận ra ba.
b.Trước khi nhận ra cha
Trước hết tình yêu cha của bé THu được nhận ra ngay từ trước khi bé Thu nhận ra cha. Do cha đi chiến đấu biền biệt xa nhà nên đến khi lên tám tuổi hai cha con bé Thu mới gặp mặt nhau. Mới nhìn, ông Sáu đã nhận ra con gái mình vậy mà trong suốt ba ngày gần gũi, cô bé đã không nhận ra cha của mình. 
Nghe ông Sáu gọi :
con bé giật mình, tròn mắt nhìn ngơ ngác lạ lùng
 khi ông Sáu lặp đi lặp lại: « ba đây con ! » thì nó lạ quá, mặt bỗng tái đi, chớp chớp mắt nhìn người đàn ông như muốn hỏi, rồi vụt chạy và kêu thét lên: « Má! Má!”
Chi tiết này chứng tỏ bé Thu vô cùng ngạc nhiên, hoảng sợ. 
Đây là phản ứng tâm lý tự nhiên của bé Thu. Bởi từ khi em lớn lên, ông Sáu đâu có ở bên cạnh, chưa bao giờ em được trông thấy người cha bằng xương, bằng thịt. Hôm nay một người đàn ông lạ lẫm với vết sẹo dài đỏ ửng, giật giật, trông rât dễ sợ đột ngột xuất hiện tự xưng là cha, làm sao em không sợ hãi? // (tách đoạn)
Trong ba ngày ông Sáu ở nhà, ông không dám đi đâu vì muốn ở bên con, vỗ về, chăm sóc và bù đắp sự thiêu thốn trong 8 năm qua cho nó nhưng bé Thu lại tỏ ra cứng đầu, không chịu nhận ông, cũng không chịu gọi ông một tiếng “ba” dù chỉ một lần. Nhà văn đã xây dựng một loạt các chi tiết để miêu tả tâm lí, thái độ rất trẻ con, cố chấp của bé Thu. 
Khi má bắt kêu ba vô ăn cơm, doạ đánh để cô bé gọi ba một tiếng, Thu vẫn chỉ nói trống không “Vô ăn cơm!” “Cơm chín rồi”, “Con kêu rồi mà người ta không nghe”. Hai tiếng “người ta” mà Thu thốt lên làm ông Sáu đau lòng đến mức “không khóc được, chỉ khe khẽ lắc đầu cười”. 
Thậm chí, ngay cả khi bị má đặt vào một hoàn cảnh khó khăn để buộc Thu gọi ông Sáu một tiếng ba là chắt nước nồi cơm to đang sôi, Thu cũng lại nói trống không “cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái”. Sự im lặng của ông Sáu và cả sự gợi ý của ông Ba đều không thể làm cô bé gọi tiếng “ba” đơn sơ, giản dị - tiếng gọi mà mỗi đứa trẻ đều ghi nhớ và bập bẹ lần đầu tiên trong cuộc đời mình.// (tách đoạn)
Đỉnh điểm của sự kiên quyết chối ấy là chi tiết cái trứng cá trong bữa cơm gia đình.
Bằng lòng thương con của người cha, ông Sáu gắp cái trứng cá ngon nhất vào chén cơm của Thu nhưng con bé bất thần hất nó ta khỏi chén cơm. 
Nỗi đau khổ trong ba ngày nén chịu trào lên làm ông Sáu đánh con, Thu không khóc, lầm lì bỏ trứng cá lại vào chén cơm và bỏ sang nhà bà ngoại, lúc đi còn cố ý khua dây xuồng cho thật to. 
Hình như ông Sáu càng chiều thương, cô bé càng lảng ra. Ông càng khao khát được nghe tiếng “ba” từ lòng con, cô bé càng cố tình cự nự. 
Điều đó chứng tỏ cô bé là người vô cùng ương ngạnh, bướng bỉnh.
Nhưng sự ương ngạnh, bướng bỉnh ấy của bé Thu hoàn toàn không đáng trách mà còn có phần đáng yêu 
Bởi trong hoàn cảnh xa cách và trắc trở của chiến tranh, nó còn quá nhỏ để có thể hiểu được những tình thế éo le, khắc nghiệt của đời sống và người lớn cũng không ai kịp chuẩn bị cho nó đón nhận những khả năng bất thường. 
Đó là phản ứng tâm lý hoàn toàn tự nhiên của một đứa trẻ có cả tính mạnh mẽ, tình cảm sâu sắc; em chỉ yêu ba khi tin chắc đó đúng là ba. 
Chính cái thái độ quyết liệt ngang ngạnh đó lại là biểu hiện tuyệt vời của tình cảm người con dành cho cha – người trong tấm hình chụp chung với má em.
Phải là người vô cùng tinh tế và am hiểu sâu sắc tâm lý của trẻ em thì NQS mới có thể khắc họa được những một bé Thu cá tính và sâu sắc đến như vậy.
c.Khi nhận ra cha:
TÌnh yêu cha còn được thể hiện mạnh mẽ, bùng cháy hơn khi bé Thu nhận ra cha. Trong mấy ngày ông Sáu ở nhà, tình cảm cha con tưởng chừng như không hình thành được thì đến giây phút cuối cùng, trước khi ông Sáu đi xa, tình cảm thiêng liêng ấy bỗng bùng cháy lên.
Trước lúc ông Sáu lên đường, thái độ và hành động của bé Thu đã đột ngột thay đổi. Cô bé ở nhà ngoại về, lẳng lặng đứng quan sát và chờ đợi cha.
Khi nhìn thẳng, đối diện với người cha “đôi mắt mênh mông của con bé bỗng xôn xao”, đằng sau đôi mắt ấy, chắc đang xáo động bao ý nghĩ, tình cảm. 
Mấy tiếng gọi “Baaaba!” của nó như tiếng xé, xé sự im lặng, xé cả ruột gan mọi người, nghe thật xót xa. Đó là tiếng “ba” nó cố đè nén trong bao nhiêu năm nay như vỡ tung từ đáy lòng nó. Tiếng gọi thân thương ấy đứa trẻ nào cũng gọi đến thành quen nhưng với cha con Thu là nỗi khát khao của 8 năm trời xa cách thương nhớ. 
Rồi nó vừa kêu, vừa chạy xô tới
nhanh như một con sóc, nó chạy thót lên và dang hai tay ôm chặt lấy cổ ba nó vừa nói trong tiếng khóc: “Ba!Không cho ba đi nữa!Ba ở nhà với con!”. 
Khi ba bế nó lên, nó hôn ba nó cùng khắp. Nó hôn tóc,hôn cổ, hôn vai, và hôn cả vết thẹo dài bên má của ba nó nữa”. 
Những chi tiết này cho thấy tình cảm của bé Thu với cha thật mãnh liệt, mạnh mẽ, cuống quýt, hối hả, và xen lẫn hối hận. 
Chứng kiến cảnh ấy, mọi người đều không thể kìm được sự xúc động.// (tách đoạn)
Và khi nghe ông Sáu nói “Ba đi rồi ba về với con” thì cô bé hét lên “không”, rồi hai tay siết chặt cổ, dang cả hai chân quặp chặt lấy ba. Phải chăng, lúc ấy Thu thực sự thấy xót xa ân hận về lỗi lầm của mình và thực sự thấy xót thương người cha đau khổ? 
Trong tưởng tượng ngây thơ của Thu, cha cô đẹp lắm nhưng vì bom đạn quân thù, cha mang sẹo trên mặt đấy là điều đau khổ vậy mà cô không hiểu, cô lại xa lánh khiến cha càng đau khổ thêm. 
Được bà ngoại giải thích, cô mới vỡ lẽ ra người cha của cô thật đẹp và thật anh hùng, cô bé không chỉ yêu cha, thương cha mà còn tự hào về cha. Giờ hiểu ra thì cha sắp đi xa vì thế Thu siết chặt lấy người cha như muốn đền bù những hụt hẫng đã qua. 
Xót thương thay cho bé Thu bởi cô bé đâu hiểu rằng cuộc gặp gỡ lần đầu tiên này cũng là lần cuối cùng! 
Bằng những chi tiết chân thực, sinh động, Nguyễn Quang Sáng đã cho người đọc thấy được một bé Thu có tình yêu cha thật sâu sắc, mạnh mẽ nhưng cũng thật dứt khoát, rạch ròi.
d.Nhận xét chung
Xuyên suốt đoạn trích là hai hoàn cảnh và hai cách ứng xử hoàn toàn khác nhau, nhưng thực chất chỉ là một tấm lòng yêu cha sắt son của bé Thu – một em bé mới chỉ tám tuổi.
Nguyễn Quang Sáng đã rất thành công trong việc xây dựng nhân vật bé Thu - một nhân vật trẻ em có tính cách cứng cỏi , mạnh mẽ , dứt khoát (đến nỗi, nhìn thoáng qua, người ta có thể cho là ương ngạnh, bướng bỉnh, khó bảo) nhưng cũng hết sức hồn nhiên, đáng yêu và có tình yêu cha sâu sắc. 
Thành công cả việc khắc họa nhân vật bé Thu có thể kể đến cách tạo tình huống bất ngờ, sự am hiểu tâm lí và tính cách trẻ em, cách chọn chi tiết nghệ thuật “đắt” ( như chi tiết bé Thu không gọi ba, chi tiết bé Thu loay hoay chắt nước cơm, hất cái trứng cá ba gắp cho,chi tiết cây lược mà Thu xin ba trước lúc ba đi)
Nhờ thế mà nhân vật bé Thu để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc về tình người – tình cha con trong những năm tháng chiến tranh xa cách, thương đau;để lại ấn tượng về một em bé Nam Bộ thời chiến với tính cách đáng yêu, đáng mến.
Cũng từ những hình ảnh này, nhà văn đã khẳng định: Bom đạn và chiến tranh có thể hủy diệt được sự sống, nhưng tình cha con – tình phụ tử thiêng liêng không gì có thể giết chết được.
2/Nhân vật ông Sáu: Ông Sáu là một người cha hy sinh cả cuộc đời để gìn giữ tình cha con bất diệt. 
a. Khi về thăm nhà
Sau tám năm xa nhà đi kháng chiến, khi bé Thu lên tám tuổi ông Sáu mới có dịp về phép thăm nhà, gặp mặt đứa con gái đầu lòng mà ông vô cùng thương nhớ.
Khi cất tiếng gọi con cùng với điệu bộ “vừa bước, vừa khom người đưa tay chờ đón con”, có lẽ ông Sáu rất vui và xúc động, hạnh phúc, tin rằng đứa con sẽ đến với mình. Nhưng bé Thu đã từ chối, chạy và kêu thét lên gọi má làm cho ông Sáu vô cùng buồn bã, thất vọng, đau đớn. 
Trong hai ngày phép ngắn ngủi, 
ông không đi đâu chỉ quanh quẩn ở nhà với con, chăm sóc con nhưng bé Thu không nhận cha khiến ông vô cùng buồn.
Tình yêu thương của người cha dành cho con trở nên bất lực khi ông Sáu đánh con bé một cái vào mông vì nó đã hất miếng trứng cá mà ông gắp ra khỏi bát cơm làm cơm văng tung toé. 
Hình như ông Sáu càng chiều thương, cô bé càng lảng ra. Ông càng khao khát được nghe tiếng “ba” từ lòng con, cô bé càng cố tình cự nự. 
Cho đến lúc chia tay, 
ông nhìn con trìu mến lẫn buồn rầu đôi mắt của người cha giàu tình thương yêu, độ lượng, có phần thất vọng, sợ con không đón nhận tình cảm của mình.
Trước cử chỉ vồ vập, cuống quýt của bé Thu khi nhận ra ông, ông đã “một tay ôm con, một tay rút khăn lau nước mắt rồi hôn lên mái tóc con”. 
Phải chăng, đó là giọt nước mắt sung sướng, hạnh phúc tột cùng của một người cha cảm nhận được tình ruột thịt từ con mình sau tám năm chờ đợi?
b. Khi trở lại chiến khu
Tình cảm của ông Sáu với con đã được thể hiện tập trung và sâu sắc ở phần sau của truyện, khi ông Sáu ở trong rừng, tại khu căn cứ.
Trước hết là nỗi nhớ thương xen lẫn sự day dứt, ân hận ám ảnh ông suốt nhiều ngày vì ông đã đánh con khi nóng giận, làm một chiếc lược ngà dành cho con à Chứng tỏ ông rất chiều con và luôn giữ lời hứa với con. => Đó là biểu hiện tình cảm trong sáng và sâu nặng của người cha.
Lòng yêu con đã biến người chiến sĩ thành một nghệ nhân – nghệ nhân chỉ sáng tạo một tác phẩm duy nhất trong cuộc đời – chiếc lược bằng ngà voi . Nhưng chiếc lược ấy lại kết tụ tất cả tình phụ tử mộc mạc mà đằm thắm, sâu xa; đơn sơ mà kỳ diệu, thiêng liêng à Nó ánh lên niềm hy vọng, khắc khoải sẽ có ngày ông Sáu được gặp lại con, trao tận tay nó món quà kỷ niệm này.
Nhưng người cha ấy đã hy sinh trong một trận càn. 
Trước khi vĩnh biệt con, ông Sáu vẫn nhớ chiếc lược, đã chuyển nó cho người bạn như một cử chỉ chuyển giao sự sống, một sự uỷ thác, là ước nguyện cuối cùng của người bạn thân: ước nguyện của tình phụ tử. 
Điều đó đúng như ông Ba nói: “chỉ có tình cha con là không thể chết được”. Đó là điều trăng trối không lời, nó rõ ràng và thiêng liêng hơn cả một lời di chúc.
Lúc trước, người đọc đã không thể cầm được nước mắt khi nghe tiếng khóc thét của đứa con gọi cha buổi chia tay thì giờ bỗng không thể cầm lòng khi chứng kiến cái cử chỉ cầm cây lược và ánh mắt nhìn của người cha vào giây phút lâm chung. 
Từng có bao nhiêu áng văn nói về tình mẹ cực kì xúc động nhưng có lẽ đây là một trang văn rất hiếm hoi mô tả đến tận cùng sâu thẳm trái tim yêu thương của người cha dành cho con. 
Cũng từ hình ảnh này, nhà văn đã khẳng định: Bom đạn và chiến tranh có thể hủy diệt được sự sống, nhưng tình cha con – tình phụ tử thiêng liêng không gì có thể giết chết được.
3.Nhận xét chung
Có thể nói nhân vật ông Sáu được nhà văn xây dựng bằng những nét nghệ thuật đặc sắc. 
Nguyễn Quang Sáng đã đặt nhân vật vào cảnh ngộ éo le của đời sống để từ đó ngòi bút miêu tả tâm lí tinh tế đã phát hiện bao cung bậc cảm xúc của tình phụ tử. 
Ngoài ra, ngôn ngữ kể chuyện vừa truyền cảm, vừa mang đậm chất địa phương Nam Bộ đem đến cho người đọc nhiều xúc động. 
Đặc biệt,nhà văn đã lựa chọn được một số chi tiết nghệ thuật rất đắt giá như lời dặn mua cho con cây lược của bé Thu,ông Sáu hớn hở khi kiếm được chiếc ngà voi 
Tất cả đã góp phần tô đậm vẻ đẹp của người chiến sĩ Cách mạng, của người cha yêu con nồng thắm, một người cha chịu nhiều thiệt thòi nhưng vô cùng độ lượng và tận tuỵ vì tình yêu thương con, một người cha để bé Thu suốt đời yêu quý và tự hào.
Qua đây ta thấy, phải là người từng trải, đã sống hết mình với cuộc kháng chiến của quê hương, gắn bó máu thịt với con người quê hương, tác giả mới diễn tả được chân thực, cảm động tình cha con thiêng liêng như vậy!
Hình ảnh ông Sáu – người chiến sĩ Cách mạng, người cha trong truyện “Chiếc lược ngà” đã để lại bao thổn thức trong lòng người đọc về tình phụ tử sâu sắc. 
Chiếc lược ngà và những dòng chữ trên sống lưng lược mãi mãi là kỉ vật, là nhân chứng về nỗi đau, về bi kịch đầy máu và nước mắt của những năm chiến tranh. 
Ông Sáu là người lính của một thế hệ anh hùng mở đường đi trước đã nếm trải nhiều gian khổ và hi sinh. Ông là hình ảnh tiêu biểu của con người Việt Nam sẵn sàng hi sinh tất cả vì độc lập dân tộc, thống nhất đất nước.
3/Nghệ thuật trần thuật của truyện 
*Truyện «Chiếc lược ngà » khá tiêu biểu cho những đặc điểm trong nghệ thuật truyện ngắn Nguyễn Quang Sáng. Là một nhà văn Nam Bộ, rất am hiểu và gắn bó với mảnh đất ấy, Nguyễn Quang Sáng, hầu như chỉ viết về cuộc sống và con người Nam Bộ trong chiến tranh và sau hoà bình.
Một trong những điểm tạo nên sức hấp dẫn của truyện là tác giả đã xây dựng được tình huống truyện khá chặt chẽ, có những yếu tố bất ngờ tự nhiên nhưng hợp lí : Bé Thu không nhận ra cha khi ông Sáu về phép thăm nhà, rồi lại biểu lộ những tình cảm thật nồng nhiệt, đầy xúc động với người cha trước lúc chia tay. Sự bất ngờ càng gây được hứng thú cho người đọc khi hiểu được tính hợp lí của các sự việc, hành động bề ngoài có vẻ mâu thuẫn. Ở phần sau của truyện, tác giả còn tạo thêm một bất ngờ nữa, đó là cuộc gặp gỡ tình cờ của nhân vật người kể chuyện với Thu, bấy giờ đã thành một cô giao liên dũng cảm, trong một lần ông cùng một đoàn cán bộ đi theo đường dây giao liên, vượt qua một quãng nguy hiểm ở Đồng Tháp Mười
Nghệ thuật khăc họa tâm lí nhân vật, đặc biệt là tâm lí nhân vật trẻ em, chính xác tinh tế qua những biểu hiện sinh động về ngoại hình, cử chỉ, hành động
 Một yếu tố nghệ thuật nữa góp phần tạo nên thành công của truyện ngắn này là việc lựa chọn nhân vật kể chuyện thích hợp. Người kể chuyện trong vai một người bạn thân thiết của ông Sáu, không chỉ là người chứng kiến khách quan và kể lại mà còn bày tỏ sự đồng cảm, chia sẻ với các nhân vật. Đồng thời qua những ý nghĩ, cảm xúc nhân vật kể chuyện, các chi tiết, sự việc và nhân vật khác trong truyện bộc lộ rõ hơn, ý nghĩa tư tưởng của truyện thêm sức thuyết phục.
Truyện được trần thuật theo lời của người bạn ông Sáu, người đã chứng kiến những cảnh ngộ éo le của cha con ông. Cảnh ngộ ấy đã gợi lên bao nhiêu xúc động ở nhân vật kể chuyện : « tiếng kêu của nó như tiếng xé, xé sự im lặng và xé cả ruột gan mọi người, nghe thật xót xa. Đó là tiếng « ba » mà nó cố đè nén trong bao nhiêu năm nay, tiếng « ba » như vỡ tung ra từ đáy lòng nó ». Lòng trắc ẩn, sự thấu hiểu những hi sinh mà bạn mình phải chịu đựng khiến cho ông « bỗng thấy khó thở như có bàn tay ai nắm lấy trái tim ».
Chọn nhân vật kể chuyện như vậy khiến cho câu chuyện trở nên đáng tin cậy hơn. Người kể chuyện lại hoàn toàn chủ động điều khiển nhịp kể theo trạng thái cảm xúc của mình, chủ động xen vào những ý kiến bình luận, suy nghĩ để dẫn dắt sự tiếp nhận của người đọc, người nghe. (VD : trong cuộc đời kháng chiến của tôi, tôi chứng kiến không biết bao nhiêu cuộc chia tay, nhưng chưa bao giờ tôi bị xúc động như lần ấy, « cây lược ngà chưa chải được mái tóc của con, nhưng nó như gỡ rối được phần nào tâm trạng của anh »)
III/Tổng kết
“Chiếc lược ngà” cũng là một truyện ngắn tiêu biểu cho phong cách sáng tác của nhà văn.
Ông đã thực sự thành công trong việc xây dựng cốt truyện chặt chẽ, lựa chọn tình huống bất ngờ mà tự nhiên, hợp lí, miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật tinh tế và sâu sắc, nhất là đối với nhân vật bé Thu; lựa chọn nhiều chi tiết có giá trị
Ngoài ra, tác giả cũng rất thành công trong việc lựa chọn ngôi kể và ngôn ngữ lời thoại mang đậm chất địa phương Nam Bộ.đem đến cho người đọc nhiều xúc động.
Có thể nói rằng, với một tâm hồn nhạy cảm, một trái tim nhân hậu, một tấm lòng chan chứa yêu thương, nhất là đối với trẻ em, Nguyễn Quang Sáng dường như đã cảm nhận đến tận cùng những biểu hiện tình cảm của nhân vật để miêu tả một cách sinh động và tinh tế. 
Tất cả đã góp phần tạo nên sức thuyết phục, hấp dẫn cho chủ đề tư tưởng của tác phẩm. Truyện ca ngợi tình cảm cha con mãnh liệt, sâu sắc trong hoàn cảnh éo le của chiến tranh.