Bài giảng Tiếng Việt Lớp 4 - Tập làm văn: Kể lại lời nói, ý nghĩ của nhân vật - Trường Tiểu học Tân Long Hội A

 Tập làm văn
Kể lại lời nói, ý nghĩ của nhân vật. 1. Tìm những câu ghi lại lời nói và ý nghĩ của 
cậu bé trong truyện Người ăn xin.
2. Lời nói và ý nghĩ của cậu bé nói lên điều gì về 
cậu. 
 Lời nói: ..................... Tính cách của 
 cậu bé: 
 ......................
 ......................
 ......................
 ......................
 Ý nghĩ: ..................... ...................... NGƯỜI ĂN XIN
 Lúc ấy, tôi đang đi trên phố. Một người ăn xin già lọm khọm đứng ngay 
trước mặt tôi. 
 Đôi mắt ông lão đỏ đọc và giàn giụa nước mắt. Đôi môi tái nhợt, áo quần tả 
tơi thảm hại... Chao ôi! Cảnh nghèo đói đã gặm nát con người đau khổ kia thành 
xấu xí biết nhường nào!
 Ông già chìa trước mặt tôi bàn tay sưng húp, bẩn thỉu. Ông rên rỉ cầu xin cứu 
giúp.
 Tôi lục tìm hết túi nọ túi kia, không có tiền, không có đồng hồ, không có cả 
một chiếc khăn tay. Trên người tôi chẳng có tài sản gì.
 Người ăn xin vẫn đợi tôi. Tay vẫn chìa ra, run lẩy bẩy.
 Tôi chẳng biết làm cách nào. Tôi nắm chặt lấy bàn tay run rẩy kia:
 - Ông đừng giận cháu, cháu không có gì để cho ông cả.
 Người ăn xin nhìn tôi chằm chằm bằng đôi mắt ướt đẫm. Đôi môi tái nhợt nở 
nụ cười và tay ông cũng xiết lấy tay tôi: 
 - Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy là cháu đã cho lão rồi. - Ông lão nói 
bằng giọng khản đặc.
 Khi ấy, tôi chợt hiểu rằng: cả tôi nữa, tôi cũng vừa nhận được chút gì của ông 
lão.
 Theo Tuốc-ghê-nhép 1. Những câu ghi lại lời nói và ý nghĩ 
của cậu bé trong truyện Người ăn xin
 Lời nói: 
 Tính cách 
 - Ông đừng giận cháu, cháu 
 của cậu bé: 
 không có gì để cho ông cả.
 cậu là một 
 người nhân 
 Ý nghĩ: hậu, giàu lòng 
 + Chao ôi! Cảnh nghèo đói đã trắc ẩn, 
 gặm nát con người đau khổ thương người
 kia thành xấu xí biết nhường 
 nào.
 + Cả tôi nữa, tôi cũng vừa 
 nhận được chút gì của ông lão. 3. Lời nói và ý nghĩ của ông lão ăn xin trong 
 hai cách kể sau đây có gì khác nhau?
 a. b. 
- Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy Bằng giọng khản đặc, ông lão 
là cháu đã cho lão rồi. - Ông lão cảm ơn tôi và nói rằng như vậy là 
nói bằng giọng khản đặc. tôi đã cho ông rồi. 3. Lời nói và ý nghĩ của ông lão ăn xin trong hai cách kể 
sau đây khác nhau là:
 Xưng hô (Cháu-lão) Xưng hô (ông lão-tôi)
 a. b. 
- Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy Bằng giọng khản đặc, ông lão 
là cháu đã cho lão rồi. - Ông lão cảm ơn tôi và nói rằng như vậy là 
nói bằng giọng khàn đặc. tôi đã cho ông rồi. 3. Lời nói và ý nghĩ của ông lão ăn xin trong hai cách kể sau đây có gì 
khác nhau?
 Xưng hô Xưng hô (ông lão-tôi)
 (Cháu-lão)
 a. b. 
- Cháu ơi, cảm ơn cháu! Như vậy Bằng giọng khản đặc, ông lão 
là cháu đã cho lão rồi. - Ông lão cảm ơn tôi và nói rằng như vậy là 
nói bằng giọng khàn đặc. tôi đã cho ông rồi.
 Kể nguyên văn Kể bằng lời của người 
 kể chuyện
 Lời dẫn trực tiếp Lời dẫn gián tiếp Ghi nhớ: 
1.Trong bài văn kể chuyện, nhiều khi ta phải 
 kể lại lời nói và ý nghĩ của nhân vật. Lời nói 
 và ý nghĩ cũng nói lên tính cách nhân vật 
 và ý nghĩa câu chuyện.
2. Có hai cách kể lại lời nói và ý nghĩ của 
 nhân vật:
 - Kể (lời dẫn trực tiếp).nguyên văn
 - Kể bằng lời của người kể chuyện ( lời dẫn 
 gián tiếp). HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH 1.Tìm lời dẫn trực tiếp trong đoạn văn sau:
 Ba cậu bé rủ nhau vào rừng. Vì mải chơi nên các cậu 
 về khá muộn. Ba cậu bàn với nhau xem nên nói thế nào 
 để bố mẹ khỏi mắng. Cậu bé thứ nhất định nói dối là bị 
 chó sói đuổi.
 Cậu thứ hai bảo:
- Còn tớ, tớ sẽ nói là đang đi thì gặp ông ngoại.
- Theo tớ, tốt nhất là chúng mình nhận lỗi với bố mẹ.- 
 Cậu thứ ba bàn.
 (Tiếng Việt 2 – 1998)
 (Dựa vào dấu gạch ngang và từ xưng hô để nhận ra lời nói 
trực tiếp của cậu bé thứ hai và cậu bé thứ ba) 1. + Lời dẫn trực tiếp trong đoạn văn 
 trên là: 
- Còn tớ, tớ sẽ nói là đang đi thì găp̣ 
 ông ngoại.
- Theo tớ, tốt nhất là chúng mình nhận 
 lỗi với bố mẹ. 2. Tìm lời dẫn gián tiếp trong đoạn văn 
 sau :
 Vua nhìn thấy những miếng trầu 
 têm rất khéo bèn hỏi bà hàng nước 
 xem trầu đó ai têm. Bà lão bảo chính 
 tay bà têm. Vua gặng hỏi mãi, bà lão 
 đành nói thật là con gái bà têm. 
 Truyện Tấm Cám 2. + Lời dẫn gián tiếp trong đoạn văn 
 trên là: 
- Vua hỏi bà hàng nước trầu đó ai têm.
- Bà bảo chính tay bà têm.
- Là con gái bà têm. 3. Chuyển lời dẫn gián tiếp trong đoạn 
văn trên thành lời dẫn trực tiếp. 
*Gợi ý: 
 Muốn chuyển lời dẫn gián tiếp thành trực tiếp thì 
phải nắm vững đó là lời nói của ai, nói với ai. Khi 
chuyển:
-Phải thay đổi lời xưng hô.
-Phải đặt lời nói trực tiếp sau dấu hai chấm, trong dấu 
ngoặc kép hoặc đặt sau dấu hai chấm, xuống dòng, 
gạch đầu dòng.
 Lời dẫn trực 
 Lời dẫn gián 
tiếp tiếp
Vua nhìn thấy Ø Vua nhìn thấy 
những miếng những miếng 
trầu têm rất trầu têm rất 
khéo bèn hỏi bà khéo bèn hỏi bà 
hàng nước xem hàng nước:
trầu đó ai têm. - Xin cụ cho 
 biết ai đã têm 
 trầu này. Lời dẫn giá n Lời dẫn trực tiếp
tiếp ØBà lão bảo:
Bà laõ bảo chính - Tâu bệ hạ, trầu 
tay bà têm. do chính tay già 
 têm đấy ạ! Lời dẫn gián Lời dẫn trực 
tiếp tiếp
Vua gặng hỏi ØNhà vua không 
mãi, bà lão tin, gặng hỏi 
đành nói thật là mãi, bà lão đành 
con gái bà têm. nói thật :
 - Thưa, đó là trầu 
 do con gái già 
 têm đấy ạ!. • Bài 3: Chuyển lời dẫn trực tiếp trong đoạn văn sau 
 thành lời dẫn gián tiếp:
 Bác thợ hỏi Hòe:
 - Cháu có thích làm thợ xây không?
 Hòe đáp:
 - Cháu thích lắm!
 (Tiếng Việt 2 – 1998)
• Nếu kể bằng lời của Hòe, cần dùng từ xưng hô nào 
 thay cho từ cháu? Hãy kể bằng lời của Hòe.
* Nếu kể bằng lời của bác thợ, cần dùng từ xưng hô 
 nào thay cho từ bác thợ? Hãy kể bằng lời của bác 
 thợ. 
Nếu kể bằng lời của Nếu kể bằng lời của 
Hòe, cần phải dùng bác thợ, cần phải dùng 
từ xưng hô là em, từ xưng hô là tôi.
mình, tôi
 Một hôm, bác Tôi hỏi Hòe có thích
 thợ hỏi tôi có thích làm thợ xây không. Nó
 làm thợ xây không. nói rằng nó rất thích.
 Tôi liền trả lời luôn
 và không cần nghĩ
 ngợi là tôi rất thích.