Bài giảng Ngữ văn 8 - Tiết 79: Câu nghi vấn (Tiếp theo) - Hoàng Thị Hà

CHAØO MÖØNG QUYÙ THAÀY COÂ 
Giáo viên : Hoàng Thị Hà 
Trường : THCS Xuân Trúc 
Đến dự tiết học Ngữ Văn lớp 8C 
KiÓm tra bµi cò 
2. Xác định câu nghi vấn trong những ví dụ sau : 
Mặt lão nghiêm trang lại  
- Việc gì thế , cụ ? 
- Ông giáo để tôi nói  Nó hơi dài dòng một tí . 
 ( Nam Cao , Lão Hạc ) 
b) – Trời ơi ! Sao tôi lại khổ thế này ? 
1. Nêu đặc điểm hình thức và chức năng chính của câu nghi vấn ? 
=> Có từ “ gì ” và kết thúc bằng dấu chấm hỏi (?). 
=> Dùng để hỏi . 
=> Không dùng để hỏi . 
=> Có từ “ Sao ” và kết thúc bằng dấu chấm hỏi (?) 
III/ NHÖÕNG CHÖÙC NAÊNG KHAÙC : 
1/ Xét ví dụ : (SGK – T21) 
Tiết 79. CÂU NGHI VẤN ( Tiếp theo ) 
Nhóm 1: 
( Tổ 1 và tổ 2) 
Nhóm 2 
Tổ 3 và tổ 4) 
Thảo luận về các ví dụ a, b, c 
Thảo luận về các ví dụ d, e 
Nội dung thảo luận (3 phút ) 
Xác định câu nghi vấn trong các vd 
 Chỉ ra đặc điểm hình thức của những câu nghi vấn vừa tìm được 
 Nêu chức năng mà chúng đảm nhận 
1/ Xét ví dụ : 
 Coù bieát khoâng ?  Lính ñaâu ? Sao bay daùm ñeå cho noù chaïy xoàng xoäc vaøo ñaây nhö vaäy ? Khoâng coøn pheùp taéc gì nöõa aø ? 
 - Con gaùi toâi veõ ñaáy ö ? Chaû leõ laïi ñuùng laø noù , caùi con Meøo hay luïc loïi aáy ! 
	 Nhöõng ngöôøi muoân naêm cuõ 
	 Hoàn ôû ñaâu baây giôø ? 
a) Naêm nay ñaøo laïi nôû 
 Khoâng thaáy oâng ñoà xöa 
 - Maøy ñònh noùi cho cha maøy nghe ñaáy aø ?” 
b) Cai leä khoâng ñeå cho chò ñöôïc noùi heát caâu , trôïn ngöôïc hai maét , haén quaùt : 
d) Moät ngöôøi haèng ngaøy chæ caëm cuïi lo laéng vì mình , theá maø khi xem truyeän hay ngaâm thô coù theå vui , buoàn , giaän cuøng nhöõng ngöôøi ôû ñaâu ñaâu , haù chaúng phaûi laø chöùng côù cho caùi maõnh löïc laï luøng cuûa vaên chöông hay sao ? 
c) Ñeâ vôõ roài !... Ñeâ vôõ roài , thôøi oâng caùch chuùng coå chuùng maøy , thôøi oâng boû tuø chuùng maøy ! 
 e) Ñeán löôït boá toâi ngaây ngöôøi ra nhö khoâng tin vaøo maét mình : 
 a) Nhöõng ngöôøi muoân naêm cuõ 
 Hoàn ôû baây giôø 
c) Có bieát  Lính 
 bay daùm ñeå cho noù chaïy xoàng xoäc vaøo ñaây nhö Khoâng coøn pheùp taéc nöõa 
b) Maøy ñònh noùi cho cha maøy nghe ñaáy 
 d) Caû ñoaïn trích laø moät caâu nghi vaán . 
(e) “Con gaùi toâi veõ ñaáy laïi ñuùng laø noù , caùi con Meøo hay luïc loïi aáy ” 
( Từ “hay sao ” và dấu “?” ) 
III/ NHÖÕNG CHÖÙC NAÊNG KHAÙC : 
1/ Xét ví dụ : (SGK – T21) 
aø ? 
? 
ñaâu 
khoâng ? 
 ñaâu ? 
Sao 
vaäy ? 
gì 
aø ? 
Chaû leõ 
Tiết 79. CÂU NGHI VẤN ( Tiếp theo ) 
 ! 
ö ? 
Ví dụ 
Chức năng 
Dấu câu 
Bộc lộ tình cảm , cảm xúc 
a) 
b) 
Đe dọa 
c) 
Đe dọa 
d) 
Khẳng định 
e) 
Bộc lộ cảm xúc 
2/ Ghi nhớ : (SGK – T22) 
Ngoài việc dùng để hỏi , câu nghi vấn còn dùng để 
cầu khiến , khẳng định , phủ định , đe dọa , bộc lộ c.xúc  
a) Hôõi ôi laõo Haïc ! Thì ra ñeán luùc cuøng laõo cuõng coù theå laøm lieàu nhö ai heát ... Moät ngöôøi nhö theá aáy !... Moät ngöôøi ñaõ khoùc vì troùt löøa moät con choù !... Moät ngöôøi nhòn aên ñeå tieàn laïi laøm ma, bôûi khoâng muoán lieân luïy ñeán haøng xoùm , laùng gieàng  
	 Cuoäc ñôøi quaû thaät cöù moãi ngaøy moät theâm ñaùng buoàn ... (Nam Cao , Laõo Haïc ) 
 Baøi 1: (SGK) Tìm caâu nghi vaán vaø chöùc naêng : 
Duøng ñeå boäc loä tình caûm , caûm xuùc ( baên khoaên , nghi ngaïi ) 
 Con ngöôøi ñaùng kính aáy baây giôø cuõng theo goùt Binh Tö ñeå coù aên ö ? 
Baøi 1 : (SGK) Tìm caâu nghi vaán vaø chöùc naêng : 
 b oäc loä tình caûm , caûm xuùc . 
b) Naøo ñaâu nhöõng ñeâm vaøng beân bôø suoái 
 Ta say moài ñöùng uoáng aùnh traêng tan ? 
 Ñaâu nhöõng ngaøy möa chuyeån boán phöông ngaøn 
 Ta laëng ngaém giang sôn ta ñoåi môùi ? 
 Ñaâu nhöõng bình minh caây xanh naéng goäi , 
 Tieáng chim ca giaác nguû ta töng böøng ? 
 Ñaâu nhöõng chieàu leânh laùng maùu sau röøng 
 Ta ñôïi cheát maûnh maët trôøi gay gaét , 
 Ñeå ta chieám laáy rieâng phaàn bí maät ? 
 Thôøi oanh lieät nay coøn ñaâu ?( Theá Löõ , Nhôù röøng ) 
Trong caû ñoaïn thô , tröø c©u “Than oâi !”, taát caû caùc caâu coøn laïi ñeàu laø caâu nghi vaán 
- Than oâi ! 
Duøng ñeå phuû ñònh vaø boäc loä tình caûm , caûm xuùc 
 Baøi 1: (SGK) Tìm caâu nghi vaán vaø chöùc naêng : 
 b oäc loä tình caûm , caûm xuùc . 
Duøng ñeå caàu khieán 
Duøng ñeå phuû ñònh vaø boäc loä tình caûm , caûm xuùc 
c) Moät chieác laù ruïng laø moät bieåu hieän cho moät caûnh bieät ly . Vaäy thì söï bieät ly khoâng chæ coù moät nghóa buoàn raàu , khoå sôû . 
 ( Khaùi Höng , Laù ruïng ) 
 Sao ta khoâng ngaém söï bieät ly theo taâm hoàn moät chieác laù nheï nhaøng rôi ? 
d) Vaâng , thöû töôûng töôïng moät quaû bong boùng khoâng bao giôø vôõ , khoâng theå bay maát , noù cöù coøn maõi nhö moät vaät lì lôïm  
 ( Hoaøng Phuû Ngoïc Töôøng , Ngöôøi ham chôi ) 
 OÂi , neáu theá thì coøn ñaâu laø quaû boùng bay ? 
 a) Nhöõng ngöôøi muoân naêm cuõ 
 Hoàn ôû baây giôø 
c) Có bieát  Lính 
 bay daùm ñeå cho noù chaïy xoàng xoäc vaøo ñaây nhö Khoâng coøn pheùp taéc nöõa 
b) Maøy ñònh noùi cho cha maøy nghe ñaáy 
 d) Caû ñoaïn trích laø moät caâu nghi vaán . 
(e) “Con gaùi toâi veõ ñaáy laïi ñuùng laø noù , caùi con Meøo hay luïc loïi aáy ” 
( Từ “hay sao ” và dấu “?” ) 
III/ NHÖÕNG CHÖÙC NAÊNG KHAÙC : 
1/ Xét ví dụ : (SGK – T21) 
aø ? 
? 
ñaâu 
khoâng ? 
 ñaâu ? 
Sao 
vaäy ? 
gì 
aø ? 
Chaû leõ 
Tiết 79. CÂU NGHI VẤN ( Tiếp theo ) 
 ! 
ö ? 
Ví dụ 
Chức năng 
Dấu câu 
Bộc lộ tình cảm , cảm xúc 
a) 
b) 
Đe dọa 
c) 
Đe dọa 
d) 
Khẳng định 
e) 
Bộc lộ cảm xúc 
“ ? ” 
“ ? ” 
“ ? ” 
“ ? ” 
“ ? ” và “ ! ” 
2/ Ghi nhớ : (SGK – T22) 
Ngoài việc dùng để hỏi , câu nghi vấn còn dùng để 
cầu khiến , khẳng định , phủ định , đe dọa , bộc lộ c.xúc  
a) Khi tôi vừa lấy hai con búp bê từ trong tủ ra , đặt sang hai phía thì em bỗng tru tréo lên giận giữ : 
Anh lại chia rẽ con Vệ Sĩ với con Em Nhỏ ra à ? Sao anh ác thế ! 
 b) “ Tôi biết rõ , nhắc đến mẹ tôi , cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi , một người đàn bà đã bị cái tội là góa chồng , nợ nần cùng túng quá , phải bỏ con cái đi tha hương cầu thực . Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến .” 
a) 
 Dùng để khẳng định . 
Tiết 79. CÂU NGHI VẤN ( Tiếp theo ) 
Bài tập nhanh : Xác định câu nghi vấn trong các vd sau . Nhận xét về chức năng và dấu câu của các câu nghi vấn vừa xác định . 
 Kết thúc bằng dấu chấm (.). 
( Khánh Hoài , Cuộc chia tay của những con búp bê ) 
( Nguyên Hồng , Những ngày thơ ấu ) 
 Dùng để bộc lộ cảm xúc . 
 C1 kết thúc bằng dấu (?). 
b) 
 C2 kết thúc bằng dấu (!). 
 a) Nhöõng ngöôøi muoân naêm cuõ 
 Hoàn ôû baây giôø 
c) Có bieát  Lính 
 bay daùm ñeå cho noù chaïy xoàng xoäc vaøo ñaây nhö Khoâng coøn pheùp taéc nöõa 
b) Maøy ñònh noùi cho cha maøy nghe ñaáy 
 d) Caû ñoaïn trích laø moät caâu nghi vaán . 
(e) “Con gaùi toâi veõ ñaáy laïi ñuùng laø noù , caùi con Meøo hay luïc loïi aáy ” 
( Từ “hay sao ” và dấu “?” ) 
III/ NHÖÕNG CHÖÙC NAÊNG KHAÙC : 
1/ Xét ví dụ : (SGK – T21) 
aø ? 
? 
ñaâu 
khoâng ? 
 ñaâu ? 
Sao 
vaäy ? 
gì 
aø ? 
Chaû leõ 
Tiết 79. CÂU NGHI VẤN ( Tiếp theo ) 
 ! 
ö ? 
Ví dụ 
Chức năng 
Dấu câu 
Bộc lộ tình cảm , cảm xúc 
a) 
b) 
Đe dọa 
c) 
Đe dọa 
d) 
Khẳng định 
e) 
Bộc lộ cảm xúc 
“ ? ” 
“ ? ” 
“ ? ” 
“ ? ” 
“ ? ” và “ ! ” 
2/ Ghi nhớ : (SGK – T22) 
Ngoài việc dùng để hỏi , câu nghi vấn còn dùng để 
cầu khiến , khẳng định , phủ định , đe dọa , bộc lộ c.xúc  
- Nếu không dùng để hỏi , câu nghi vấn có thể kết thúc bằng dấu chấm , dấu chấm than hoặc dấu chấm lửng  
Tiết 79. CÂU NGHI VẤN ( Tiếp theo ) 
III/ NHÖÕNG CHÖÙC NAÊNG KHAÙC : 
 1/ Xét ví dụ : (SGK – T21) 
 2/ Ghi nhớ : (SGK – T22) 
IV/ LUYỆN TẬP 
Tổ 1: Làm bài tập 2 
 Tổ 2: Làm bài tập 3 
Tổ 3: Làm bài tập 4 
2/ Baøi 2: (SGK/23) Xaùc ñònh caâu nghi vaán , ñaëc ñieåm hình thöùc , chöùc naêng vaø thay theá caâu coù yù nghóa töông ñöông : 
+ Cuï khoâng phải lo xa quaù nhö theá . 
+ Baây giôø cụ không phải nhòn ñoùi maø ñể tiền laïi . 
+ Bây giờ cụ không nên nhịn đói mà để tiền lại ! 
a) - Sao cuï lo xa quaù theá ? Cuï coøn khoûe laém , chöa cheát ñaâu maø sôï ! Cuï cöù ñeå tieàn aáy maø aên , luùc cheát haõy hay! Toäi gì baây giôø nhòn ñoùi maø tieàn ñeå laïi ? 
 - Khoâng , oâng giaùo aï ! AÊn maõi heát ñi thì ñeán luùc cheát laáy gì maø lo lieäu ? 
	 (Nam Cao , Laõo Haïc ) 
d) Vua sai lính ñieäu em beù vaøo , phaùn hoûi : 
	- Thaèng beù kia , maøy coù vieäc gì ? Sao laïi ñeán ñaây maø khoùc ?	( Em beù thoâng minh ) 
- Thay theá caâu coù yù nghóa töông ñöông : khoâng theå coù caâu thay theá . 
- Chöùc naêng : duøng ñeå hoûi . 
Câu NV 
Chức năng 
Câu có ý nghĩa tương đương 
1 
2 
3 
+ Phủ định 
+ Phủ định 
& cầu khiến . 
+ AÊn maõi heát ñi thì ñeán luùc cheát khoâng coù tieàn maø lo lieäu . 
 + Phủ định 
IV/ LUYEÄN TAÄP : 
 Ñaët caâu nghi vaán duøng ñeå : 
- Yeâu caàu keå laïi noäi dung phim 
- Boäc loä tình caûm caûm xuùc tröôùc soá phaän cuûa moät nhaân vaät vaên hoïc . 
Baøi 3: (SGK) : ñaët caâu 
IV/ LUYEÄN TAÄP : 
Baøi 4 : (SGK) 
Xác định chức năng của các câu nghi vấn 
Xác định mối quan hệ giữa người nói và người nghe 
Caùc caâu “ Anh aên côm chöa ?” “ Caäu ñoïc saùch ñaáy aø ? ” “ Em đ i ñaâu ñaáy ? ” khoâng duøng ñeå hoûi . Vaäy trong nhöõng tröôøng ñoù , caâu nghi vaán duøng ñeå laøm gì ? Moái quan heä giöõa ngöôøi noùi vôùi ngöôøi nghe ôû ñaây nhö theá naøo ? 
 duøng ñeå chaøo , loái chaøo cuûa ngöôøi Vieät Nam. Ngöôøi nghe khoâng nhaát thieát traû lôøi,coù theå ñaùp laïi baèng caâu chaøo khaùc hoặc cũng có thể chào lại bằng một câu hỏi “ Anh vừa đến đấy à ? ” 
 Theå hieän quan heä thaân maät giöõa ngöôøi noùi vaø ngöôøi nghe 
 Đây chính là nét đẹp của Tiếng Việt . 
ÑIEÀN VAØO SÔ ÑOÀ : 
CAÂU NGHI VAÁN 
ÑAËC ÑIEÅM HÌNH THÖÙC 
CHÖÙC NAÊNG 
DAÁU KEÁT THUÙC CAÂU 
Coù nhöõng töø nghi vaán ( ai , gì , naøo , sao , haû , chöù ) hoaëc töø hay ( noái caùc quan heä löïa choïn ) 
Chöùc naêng chính : duøng ñeå hoûi 
Chöùc naêng khaùc : duøng ñeå caàu khieán , khaúng ñònh , phuû ñònh , ñe doaï , boäc loä tình caûm , caûm xuùc 
Daáu chaám hoûi 
Daáu chaám , daáu chaám than hoaëc daáu chaám löûng 
Löu yù : Khi nhaän dieän caâu , caàn ñaët caâu trong hoaøn caûnh giao tieáp cuï theå 
Kính chào các thầy cô Chúc các em học giỏi 
Một bé gái hỏi mẹ : 
Mẹ ơi , ai sinh ra con? 
Mẹ cười : 
Mẹ chứ còn ai ? 
Thế ai sinh ra mẹ ? 
Bà ngoại chứ còn ai ? 
Thế ai sinh ra bà ngoại ? 
Cụ ngoại chứ còn ai ? 
Thế ai sinh ra cụ ngoại ? 
Khổ lắm ! Sao con hỏi lắm thế ? 
Bé gái ngúng nguẩy : 
Con ứ biết thì con mới hỏi mẹ chứ ! 
Mẹ mỉm cười : 
Trời sinh ra cụ ngoại chứ còn ai ? 
Thế ai sinh ra trời ? 
Sao con không lên mà hỏi trời ? 
Bài tập bổ trợ 
Trong những câu nghi vấn dưới đây , câu nào dùng để hỏi , câu nào không dùng để hỏi ?